Tata na urlopie i z dofinansowaniem. Coraz więcej ojców zostaje z dziećmi w domu
Nowe przepisy, programy „Aktywny Rodzic" i „Aktywny Maluch", a także dodatkowy urlop dla rodziców wcześniaków to tylko część działań na rzecz współczesnych ojców.
Aktywny Rodzic, aktywny tata
Chociaż pierwsze tygodnie urlopu macierzyńskiego przysługują tylko mamom, coraz częściej również ojcowie decydują się na pozostanie w domu z maluchem i korzystanie z części urlopu rodzicielskiego. Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że w 2024 roku 41,9 tys. ojców skorzystało z urlopu rodzicielskiego – ponad dwa razy więcej niż w 2023 roku i jedenaście razy więcej niż w 2022 roku.
Powrót do pracy po przerwie nie zawsze jest jednak łatwy. By wspierać rodziców w łączeniu aktywności zawodowej z życiem rodzinnym, MRPiPS uruchomiło program Aktywny Rodzic. To nawet 1500 zł miesięcznie, a w przypadku dzieci z niepełnosprawnościami – 1900 zł, na opiekę nad dzieckiem. Do dyspozycji rodziców są trzy rodzaje świadczeń dopasowanych do sytuacji danej rodziny.
Wsparcie w opłaceniu opieki jest istotne, ale niemniej ważna jest dostępność miejsc w żłobkach czy klubach dziecięcych. W ramach programu Aktywny Maluch MRPiPS wspiera rozwój sieci instytucji opieki nad dziećmi do lat 3 w całej Polsce. Przeznacza też dodatkowe środki na remonty i doposażenie przyżłobkowych placów zabaw.
Kiedy dzieci urodzą się wcześniej
Rocznie kilkadziesiąt tysięcy dzieci rodzi się przed czasem. To wiąże się z koniecznością szczególnej opieki – pierwsze tygodnie spędzają w szpitalu. W marcu weszły w życie przepisy wprowadzające uzupełniający urlop macierzyński – nawet do 15 tygodni – dla rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie lub hospitalizowanych po urodzeniu. To wspólny sukces Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz strony społecznej – rodziców wcześniaków, lekarzy oraz organizacji zrzeszonych w Koalicji dla Wcześniaka, która przez rok współpracowała z resortem nad projektem ustawy.
Prawa taty na rynku pracy
Warto wiedzieć, że ojcowie mają prawo do korzystania z uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem. Należą do nich:
urlop ojcowski – 2 tygodnie urlopu płatnego w 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku, do wykorzystania do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia.
urlop macierzyński– tata może przejąć 6 tygodni urlopu macierzyńskiego (pierwsze 14 tygodni urlopu po porodzie przysługuje wyłącznie matce – z reszty mama może zrezygnować, o ile urlop przejmie tata); płatny w 100 proc. lub 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku (81,5 proc. dotyczy wysokości „uśrednionej” przy łącznym wniosku złożonym przez ubezpieczoną matkę dziecka nie później niż 21 dni po porodzie o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego w pełnym wymiarze).
urlop rodzicielski – 41 tygodni do podziału między rodzicami, w tym 9 tygodni urlopu nieprzenaszalnego na drugiego rodzica; płatny w 70 proc. lub 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku (81,5 proc. dotyczy sytuacji, gdy ubezpieczona matka dziecka złoży wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze nie później niż 21 dni po porodzie). Wniosek o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku nie dotyczy urlopu rodzicielskiego w części przysługującej wyłącznie drugiemu rodzicowi dziecka (w wymiarze 9 tygodni). Za tą część urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Urlop ojcowski przysługuje również w przypadku adopcji dziecka. Należy go wykorzystać w ciągu 12 miesięcy od przysposobienia, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 lat.
Jak zapowiada MRPiPS, wkrótce uruchomiony zostanie pilotaż skróconego czasu pracy, który pozwoli rodzinom spędzać wspólnie więcej czasu.