RSV nadchodzi. Kogo najbardziej chronić i jak to zrobić?
RSV to powszechny wirus atakujący drogi oddechowe. Zakażenia mają charakter sezonowy – najwięcej przypadków obserwuje się od października/listopada do kwietnia/maja. Wirus przenosi się drogą kropelkową (kaszel, kichanie) oraz przez kontakt pośredni: ręce i powierzchnie zanieczyszczone wydzieliną z dróg oddechowych. Na RSV można chorować wielokrotnie. Leczenie jest objawowe – nie ma rutynowo stosowanej, celowanej terapii przeciwwirusowej.
Dlaczego RSV bywa groźny
U większości dorosłych zakażenie przypomina infekcję górnych dróg oddechowych. Ryzyko ciężkiego przebiegu rośnie jednak w określonych grupach:
- niemowlęta, zwłaszcza wcześniaki;
- osoby 60+, szczególnie z chorobami przewlekłymi;
- pacjenci z chorobami płuc (POChP, astma), serca (niewydolność, choroba niedokrwienna, zaburzenia rytmu);
- osoby z cukrzycą, przewlekłą chorobą nerek, schorzeniami hematologicznymi;
- pacjenci po przeszczepach, w immunosupresji;
- pensjonariusze domów opieki (60+).
Najczęstsze powikłania to zapalenie oskrzelików (u najmłodszych) i zapalenie płuc. Po przebyciu infekcji może utrzymywać się nadwrażliwość oskrzeli. Szacuje się, że u dorosłych 60+ RSV co roku odpowiada w Europie za >270 tys. hospitalizacji i ok. 20 tys. zgonów szpitalnych; w populacjach ryzyka notuje się ok. 3 mln ostrych zakażeń dróg oddechowych rocznie.
Kto powinien rozważyć szczepienie
Szczepienia przeciw RSV są zalecane:
- osobom w wieku ≥60 lat;
- dorosłym ≥18 lat z chorobami współistniejącymi zwiększającymi ryzyko ciężkiego przebiegu;
- kobietom w ciąży – w celu biernej ochrony niemowląt do 6. miesiąca życia przed chorobami dolnych dróg oddechowych.
Najlepiej zaszczepić się przed startem sezonu, ale można to zrobić także w jego trakcie. Dodatkowo niemowlęta i noworodki można zabezpieczyć poprzez uodpornienie bierne: podanie przeciwciał monoklonalnych w zastrzyku, które chronią przez kilka miesięcy w pierwszym sezonie RSV. Zaszczepienie matki w ciąży nie wyklucza profilaktyki biernej u dziecka.
Jakie szczepionki są dostępne w Polsce
Szczepionki przeciw RSV należą do preparatów inaktywowanych (zabitych). Dostępne są dwie różne szczepionki: Abrysvo i Arexvy.
Abrysvo:
dorośli 18+;
65+ – refundacja 100 proc. („pacjent 65+”, potrzebna recepta);
60–64 lata – refundacja apteczna 50 proc. (recepta);
kobiety w ciąży – w celu biernej ochrony niemowląt do 6. miesiąca życia; szczepionka bezpłatna (lista „ciąża+”, recepta).
W pozostałych grupach wiekowych – odpłatna.
Arexvy:
dorośli 60+;
dorośli 50–59 lat ze zwiększonym ryzykiem ciężkiego przebiegu.
Obecnie we wszystkich wskazaniach – odpłatna.
Działania niepożądane po szczepieniu są zwykle łagodne i przemijające: ból w miejscu wkłucia, zmęczenie, bóle mięśni, głowy i stawów (ustępują w ciągu kilku dni).
Ochrona najmłodszych: szczepienie mamy i przeciwciała dla dziecka
Najskuteczniejszą metodą ochrony noworodka jest szczepienie mamy w ciąży – przeciwciała matczyne przechodzą przez łożysko i chronią dziecko od urodzenia. Komplementarnym rozwiązaniem jest podanie niemowlęciu przeciwciał monoklonalnych przed sezonem RSV lub na jego początku. Lekarz kwalifikuje dziecko do profilaktyki, biorąc pod uwagę wiek ciążowy przy urodzeniu i indywidualne czynniki ryzyka.
Higiena i zachowania zapobiegawcze
Szczepienia i przeciwciała to filary profilaktyki, ale codzienne nawyki mają znaczenie:
- częste mycie rąk lub dezynfekcja;
- wietrzenie pomieszczeń, unikanie tłoku w szczycie sezonu;
- pozostanie w domu przy objawach infekcji;
- maseczka w kontaktach z niemowlętami/seniorami, gdy kaszlesz lub kichasz;
- nieudostępnianie innym osobom butelek, smoczków, ręczników;
- regularne czyszczenie powierzchni dotykowych.
Kiedy do lekarza
Pilnego kontaktu wymagają: trudności w oddychaniu, sinienie ust, bezwład/apatia, wysoka gorączka oporna na leczenie, objawy odwodnienia, zaostrzenie chorób przewlekłych. U niemowląt szybkie narastanie duszności, karmienie przerywane z powodu braku tchu, bezdechy czy wciąganie międzyżebrzy to wskazania do pilnej oceny w szpitalu.