Prof. Witkowski: To projekt dla pacjentów i wyrównania szans. KSK w całej Polsce już wkrótce

Program Chorób Układu Krążenia został przyjęty w grudniu 2022 r. i zaplanowany do 2032 r. Obejmuje pięć głównych filarów: rozwój kadr, edukację i profilaktykę, zwiększenie dostępności i zgłaszalności na badania przesiewowe oraz poprawę ich jakości przez inwestycje w pacjenta, wsparcie nauki m. in. poprzez biobankowanie materiału genetycznego oraz optymalizację procesu leczenia, w tym wdrożenie jednolitych standardów opieki kardiologicznej na rzecz poprawy jakości życia pacjentów z ChUK w trakcie i po zakończeniu leczenia, przez inwestycje w system opieki kardiologicznej. Każdy z nich ma kluczowe znaczenie dla poprawy systemu opieki nad pacjentami kardiologicznymi.

– To jest bardzo duży program, zawierający wiele zadań i działań. Chodzi zarówno o inwestycje w kadry, działania profilaktyczne, rozwój badań naukowych, jak i biobanków, bez których trudno myśleć o nowoczesnej kardiologii – mówi prof. Adam Witkowski, pełnomocnik Ministra Zdrowia do spraw Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia w latach 2024-2025.

Krajowa Sieć Kardiologiczna – od pilotażu do ogólnopolskiego wdrożenia

Jednym z najważniejszych elementów programu jest Krajowa Sieć Kardiologiczna (KSK). Pilotaż zakończył się w grudniu 2024 r., a od stycznia 2026 r. sieć zacznie działać na poziomie ogólnopolskim. – Szkoda, że nie wcześniej, ale kwestie administracyjno-logistyczne wymagały czasu. Najważniejsze jednak, że ustawa przeszła całą ścieżkę legislacyjną i mamy ramy prawne do wdrożenia – zaznacza prof. Witkowski.

Sieć ma obejmować trzy poziomy ośrodków różnicowanych pod względem możliwości diagnostycznych i terapeutycznych. Kluczowym elementem będą koordynatorzy opieki, którzy zdejmą z pacjentów ciężar organizowania diagnostyki i leczenia. – Często pacjenci, zwłaszcza starsi, gubią się w systemie. Koordynatorzy będą prowadzić ich przez kolejne etapy, od wizyt po hospitalizacje. To rola absolutnie kluczowa – podkreśla ekspert.

Epidemiologia i badania przesiewowe – WOBASZ III ruszył

Kolejnym ważnym zadaniem programu są badania epidemiologiczne. W 2025 r. uruchomiono ogólnopolskie badanie WOBASZ III, które pozwoli ocenić czynniki ryzyka chorób układu krążenia w populacji. – To bardzo ważny projekt. WOBASZ pokaże nam, jak wygląda sytuacja zdrowotna Polaków i jak zmienia się ona w czasie. To fundament do planowania polityki zdrowotnej – ocenia prof. Witkowski.

Równolegle wprowadzono narzędzie samooceny pacjenta – „Dziesiątkę dla serca”, dostępną na Internetowym Koncie Pacjenta. Pozwala ona szybko oszacować indywidualne ryzyko zdarzeń sercowo–naczyniowych i skłania do wcześniejszej wizyty u lekarza.

Biobankowanie i genetyka – kardiologia nadrabia zaległości

Program przewiduje także rozwój biobanków. Do tej pory w Polsce szybciej rozwijała się onkologia, ale kardiologia zaczyna nadrabiać dystans. – Biobankowanie materiału genetycznego to przyszłość. W wielu chorobach, jak kardiomiopatie czy amyloidoza serca, podłoże genetyczne odgrywa zasadniczą rolę. Bez badań genetycznych nie zrobimy kroku naprzód – mówi prof. Witkowski.

Prewencja – od dzieci po pacjentów po zawale

Prewencja pierwotna i wtórna stanowią jeden z fundamentów programu. Skierowana jest zarówno do dzieci i młodzieży, jak i do osób po incydentach sercowo--naczyniowych. – Niestety, mamy epidemię nadciśnienia, cukrzycy i otyłości. Prewencja pierwotna musi uczyć młodych ludzi prawidłowych nawyków, a wtórna – przekonywać pacjentów po zawale czy udarze, że sam zabieg nie wystarczy. Potrzebne jest dalsze leczenie farmakologiczne i zmiana stylu życia – podkreśla prof. Witkowski. Przykładem skutecznej interwencji jest program KOS-zawał, obejmujący opieką pacjentów po zawale mięśnia sercowego.

W planach jest rozszerzenie podobnego modelu na osoby z niewydolnością serca.

Inwestycje i wyrównywanie różnic regionalnych

Program zakłada również zakupy sprzętu dla ośrodków, m.in. aparatów echokardio-graficznych czy angiografów. Istotnym celem jest wyrównanie dostępu do nowoczesnej opieki w całym kraju. – Widać duże różnice w śmiertelności między województwami. Niektóre regiony radzą sobie znacznie lepiej, inne gorzej. Sieć ma pomóc zmniejszyć śmiertelność i wyrównać poziom – zaznacza prof. Witkowski. Dlatego ośrodki, które nie spełniają jeszcze wymagań kadrowych czy sprzętowych, dostaną czas na ich nadrobienie.

Bariery i wyzwania

Mimo sukcesów tempo realizacji programu bywa spowalniane przez czynniki zewnętrzne, głównie procedury przetargowe i wymogi zamówień publicznych. To właśnie z tego powodu uruchomienie WOBASZ III opóźniło się o kilka miesięcy. – Takie procedury są nieuniknione, ale hamują dynamikę wdrażania. Mimo to cieszę się, że program krok po kroku się rozwija – podkreśla prof. Witkowski.

Perspektywa na przyszłość

Zdaniem eksperta pełne efekty programu będzie można ocenić dopiero po jego zakończeniu w 2032 r. Jednak już teraz widać, że jego elementy zmieniają system opieki kardiologicznej w Polsce. – Sieć powstała przede wszystkim dla pacjentów, ale też po to, by podciągnąć poziom opieki kardiologicznej w całym kraju. Mam nadzieję, że dzięki programowi uda się wprowadzić trwałą, systematyczną zmianę – podsumowuje prof. Witkowski.

Prof. dr hab. n. med. Adam Witkowski -prezes PTK w latach 2019-2021, członek Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (Fellow of the European Society of Cardiology), a od 2020 r. członek korespondent PAN. Kierownik Kliniki Kardiologii i Angiologii Interwencyjnej w Narodowym Instytucie Kardiologii. Pełnomocnik Ministra Zdrowia ds. NCHUK w latach 2024-2025.