Polscy naukowcy współtworzą „mapę życia”. Przełomowy projekt RNA może zmienić medycynę

Polscy naukowcy znaleźli się w światowej czołówce badaczy RNA. Zespół prof. Janusza Bujnickiego z Laboratorium Bioinformatyki i Inżynierii Białka w Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej (IIMCB) w Warszawie odegra kluczową rolę w realizacji globalnego projektu Human RNome Project – inicjatywy mającej na celu pełne poznanie sekwencji i modyfikacji ludzkiego RNA.

Projekt ten ma potencjał porównywalny z przełomowym Human Genome Project, który dwie dekady temu umożliwił poznanie ludzkiego DNA. Teraz naukowcy z całego świata chcą stworzyć jego RNA-owy odpowiednik – „mapę życia” na poziomie ekspresji genów i procesów komórkowych.

Czym jest Human RNome Project?

Human RNome Project to międzynarodowe przedsięwzięcie naukowe skupiające badaczy z ponad 20 krajów. Jego celem jest:

• ustalenie sekwencji wszystkich cząsteczek RNA w komórkach ludzkich,
• zmapowanie naturalnych modyfikacji chemicznych RNA,
• stworzenie publicznie dostępnych baz danych, które pozwolą naukowcom z całego świata analizować i interpretować uzyskane dane.

To badanie o fundamentalnym znaczeniu dla biologii molekularnej i medycyny. RNA odgrywa bowiem kluczową rolę w regulacji ekspresji genów, działaniu leków, odporności organizmu i rozwoju chorób, w tym nowotworów oraz zaburzeń neurodegeneracyjnych.

– Human RNome Project wyznacza kolejny rozdział w badaniach nad RNA. Dla naszego zespołu i dla IIMCB to zaszczyt uczestniczyć w tworzeniu fundamentów tego projektu – podkreśla prof. Janusz Bujnicki, zaliczony w tym roku do 2 proc. najczęściej cytowanych naukowców na świecie (ranking Elsevier).

Polski wkład w światową naukę

Warszawski zespół wnosi do projektu jedno z najważniejszych narzędzi badawczych – bazę danych MODOMICS, opracowywaną i rozwijaną od ponad 20 lat w IIMCB. To najbardziej kompleksowy na świecie zbiór informacji o modyfikacjach RNA, obejmujący dane o ich strukturze, funkcjach, enzymach modyfikujących i roli biologicznej.

Baza MODOMICS jest obecnie kluczowym elementem infrastruktury naukowej Human RNome Project. Umożliwia globalnej społeczności badaczy identyfikowanie i klasyfikowanie chemicznych zmian RNA, które wpływają na jego stabilność, aktywność i funkcję w komórkach.

Zespół prof. Bujnickiego pracuje również nad modelowaniem komputerowym wpływu modyfikacji chemicznych na strukturę RNA, co pozwala przewidywać ich znaczenie w chorobach genetycznych czy odpowiedzi organizmu na leczenie.

Międzynarodowa współpraca na najwyższym poziomie

W ramach projektu naukowcy z Polski współpracują z czołowymi ośrodkami badawczymi z USA, Niemiec, Francji, Włoch, Japonii i Singapuru. W ciągu ostatniego roku Human RNome Project rozrósł się z kilkunastu członków założycieli do ponad 100 zespołów naukowych z ponad 20 krajów.

Taka skala współpracy pozwala połączyć dane eksperymentalne, bioinformatyczne i kliniczne, tworząc globalny zasób wiedzy, który posłuży do opracowania nowych terapii, leków RNA-opartych i metod diagnostycznych.

Nowe możliwości dla medycyny i biotechnologii

Zrozumienie pełnej struktury i funkcji RNA może zrewolucjonizować wiele dziedzin nauki i technologii. Wiedza zdobyta w ramach Human RNome Project znajdzie zastosowanie m.in. w:

• medycynie precyzyjnej – lepszym dopasowaniu terapii do pacjenta,
• onkologii – wykrywaniu wczesnych biomarkerów nowotworów,
• neurologii – zrozumieniu mechanizmów chorób neurodegeneracyjnych,
• biotechnologii – rozwoju nowych leków RNA-opartych, szczepionek i narzędzi terapeutycznych,
• technologiach przyszłości – takich jak przechowywanie danych przy użyciu RNA.

Nowy rozdział biologii molekularnej

Oficjalna inauguracja Human RNome Project została ogłoszona w prestiżowym czasopiśmie Genome Biology. Projekt stanowi kolejny krok w poznaniu mechanizmów życia – od DNA po RNA i białka.

– Dzięki temu przedsięwzięciu zbliżamy się do momentu, w którym będziemy mogli w pełni zrozumieć, jak działa komórka i jak poszczególne cząsteczki wpływają na zdrowie człowieka – dodaje prof. Bujnicki.

To nie tylko przełom w nauce, ale także dowód na rosnącą rolę polskich naukowców w międzynarodowych badaniach biomedycznych.