Co się dzieje z Planem Alzheimerowskim? MZ wyjaśnia

Choroby otępienne, w tym choroba Alzheimera to coraz poważniejszy problem zdrowotny w Polsce i na świecie. Pogarszające się statystyki wymagają systemowych rozwiązań. Jedną z takich propozycji był Polski Plan Alzheimerowski, którego założenia zostały opracowane już w 2011 r.

Co z Polskim Planem Alzheimerowskim?

O stan jego realizacji postanowiła zapytać posłanka KO Katarzyna Osos w interpelacji skierowanej do minister zdrowia.

„Polska, w odróżnieniu od większości krajów UE, wciąż nie ma wdrożonego Planu Alzheimerowskiego, mimo że prognozuje się, iż w 2050 r. ponad 1,7 mln polskich seniorów dotkniętych będzie otępieniem (demencją). Spośród nich 1,2 mln będzie mierzyć się z chorobą Alzheimera” – zaznacza posłanka.

Przytacza dane, z których wynika, że 5 lat temu choroba Alzheimera mogła dotyczyć 417-584 tys. osób, natomiast liczba pacjentów zarejestrowanych w systemie wynosiła 138 tys. Oznacza to, że diagnozę otrzymało tylko 24-33 proc. wszystkich chorych, a według szacunków organizacji pacjenckich – 18-25 proc.

Mimo że w 2011 r. zostały opracowane założenia do Polskiego Planu Alzheimerowskiego, zawierające planowane przedsięwzięcia edukacyjne, naukowe, medyczne i opiekuńcze, mające poprawić sytuację chorych na chorobę Alzheimera, to jednak do dziś nie weszły one w życie – pisze Osos i pyta:

• Co dotychczas stało na przeszkodzie wprowadzeniu Polskiego Planu Alzheimerowskiego?
• Czy obecnie w ministerstwie podejmowane są prace nad opracowaniem nowych bądź modyfikacją istniejących już założeń Planu, opracowanych w 2011 r?
• Jakie inne prace związane z działaniami edukacyjnymi, naukowymi, medycznymi i opiekuńczymi, mającymi poprawić sytuację chorych na chorobę Alzheimera, podejmuje ministerstwo?

Co MZ robi w sprawie chorób otępiennych?

W imieniu Ministerstwa Zdrowia odpowiedział wiceszef resortu Marek Kos.

Na wstępie wyjaśnia, że w ostatnich latach MZ podejmowało inicjatywy mające na celu wsparcie osób z chorobami otępiennymi oraz analizowało zakres wsparcia, który mógłby zostać skierowany do tej grupy z wykorzystaniem środków dostępnych po stronie opieki zdrowotnej.

Resort prowadził też analizy mające na celu poszerzenie wiedzy na temat tego problemu, w tym przede wszystkim pozwalające na szacunkowe określenie liczby osób z chorobami otępiennymi żyjących w Polsce. To m.in. dokument „Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem” (PolSenior2), zrealizowany w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020. Wyniki są na bieżąco wykorzystywane w pracach MZ.

Wiceminister pisze, że kwestie związane ze zdrowiem osób starszych, w tym dotyczące problematyki chorób otępiennych, zostały ujęte w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2021–2025. Z tego źródła w latach 2022–2023 MZ sfinansowało realizację kampanii informacyjno-edukacyjnej mającej na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat zaburzeń otępiennych, w tym ich objawów, wagi wczesnego rozpoznania choroby, a także kształtowania właściwych postaw wobec chorych i ich bliskich.

Kos dodaje, że MZ współpracuje z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz ministrem do spraw polityki senioralnej w zakresie zapewnienia odpowiedniego wsparcia osobom starszym, w tym z chorobami związanymi z wiekiem.

Zamiast planu będzie program

Odnosząc się do projektu Polskiego Planu Alzheimerowskiego, opracowanego w 2011 r. przez Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Alzheimerowskich i Polskie Towarzystwo Alzheimerowskie, wiceminister podkreśla, że „założenia tego dokumentu są Ministerstwu Zdrowia znane”, aczkolwiek plan nie ma charakteru rządowego dokumentu strategicznego.

Jednak ministerstwo analizowało te postulaty i propozycje starało się uwzględnić w opracowanym projekcie „Krajowego Programu Działań wobec Chorób Otępiennych na lata 2025-2030”.

Założenia tego programu zostały opracowane we współpracy z Krajową Radą ds. Neurologii i organizacjami pacjenckimi. MZ czerpało także z doświadczeń innych krajów w opracowywaniu strategii dotyczących demencji, korzystało także z dokumentów Światowej Organizacji Zdrowia oraz innych organizacji zajmujących się chorobami otępiennymi.

Wiceminister zdrowia wymienia siedem głównych obszarów Programu:

• Podnoszenie świadomości społecznej to m.in. działania mające na celu ograniczenie zachowań stygmatyzujących oraz ukierunkowane na uwrażliwienie społeczeństwa na potrzeby osób z chorobami otępiennymi i ich bliskich, działania edukacyjne dla różnych grup odbiorców, działania mające na celu tworzenie przestrzeni przyjaznej osobom chorym.
• Zmniejszanie ryzyka zachorowania – działania informacyjne na temat modyfikowalnych czynników ryzyka wystąpienia zaburzeń otępiennych oraz możliwych do podjęcia działań profilaktycznych, projektowanie działań promujących aktywność fizyczną, intelektualną i artystyczną, przygotowywanie wytycznych, np. dla jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działań aktywizujących wspierających prewencję chorób otępiennych.
• Wsparcie wczesnej diagnostyki – usprawnienie diagnostyki osób z podejrzeniem występowania zaburzeń otępiennych, w tym ewentualnego zaimplementowania do systemu nowych metod i sposobów diagnostyki, wdrożenie narzędzi zwiększających wykrywalność zaburzeń otępiennych na wczesnym etapie oraz określenie ich etiologii.
• Leczenie, opieka i wsparcie dla chorych – rozwój opieki dziennej oraz domowej, ochrona praw osób z zaburzeniami otępiennymi, w tym systemu wspieranego podejmowania decyzji i wyrażania woli, wsparcie informacyjne odnośnie schematów postępowania z osobą chorą w różnych sytuacjach, np. w przypadku nieobecności opiekuna spowodowanej nagłą hospitalizacją
• Wsparcie dla opiekunów – wsparcie psychologiczne i informacyjne opiekunów nieformalnych, opieka wytchnieniowa, działania szkoleniowe.
• Budowanie systemów gromadzenia danych –gromadzenie oraz monitorowanie danych na temat chorób otępiennych.
• Badania naukowe i innowacje – prowadzenie badań naukowych oraz opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie chorób otępiennych, wsparcie nowoczesnych technologii w opiece nad osobami z demencją

Wiceminister Kos zaznacza na koniec, że działania koncepcyjne rozpoczęto znacznie wcześniej, jednakże z powodu pandemii, zawirowań kadrowych oraz realizacji kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności „prowadzone prace nie mogły przebiegać z większym natężeniem i opracowanie końcowego projektu przesunęło się w czasie”.