Już niedługo co trzeci dorosły mężczyzna w Polsce będzie otyły

Specjaliści z Narodowego Funduszu Zdrowia przygotowali raport „Otyłość i jej konsekwencje”, mówiący o skali otyłości w Polsce i jej konsekwencjach zdrowotnych.

Coraz więcej osób z otyłością w Polsce

W 2020 r. według szacunków na świecie było 2,6 mld osób z nadwagą lub otyłością (wskaźnik BMI >= 25kg/m2), z czego aż 1 mld osób było otyłych.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2019 r. w Polsce w 56,6 proc. osób mających 15 lat i więcej miało nadwagę lub otyłość, samą otyłość 18,5 proc. Według szacunków NCD Risk Factor Collaboration w Polsce w przyszłym roku z otyłością będzie 25,9 proc. kobiet i 30,3 proc. mężczyzn w wieku 20 lat lub więcej.

— Lektura raportu NFZ skłania do refleksji, jak dużym kosztem systemowym jest zbyt późne leczenie otyłości lub całkowity brak leczenia tej choroby — skupiamy się na leczeniu powikłań, zarówno metabolicznych, jak i układu ruchu, a to generuje gigantyczne koszty dla systemu ochrony zdrowia – mówiła prof. dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej.

Prognozuje się, że w Polsce w 2035 r. ponad 35 proc. dorosłych mężczyzn (w wieku 20 lat lub więcej) i ponad 25 proc. dorosłych kobiet w Polsce będzie otyłych.

Wszystkie wskaźniki rosną

W ostatnich latach w większości państw notuje się wśród osób pełnoletnich wzrost liczby osób z otyłością. Według danych Eurostat w 2019 r. w Polsce odsetek osób z otyłością wśród osób pełnoletnich wynosił 19 proc. Był to wzrost o 1,8 p.p. w porównaniu z rokiem 2014. Wyższe odsetki osób z otyłością występowały w takich państwach jak Malta (w 2019 roku otyłe było 28,7 proc. społeczeństwa), Węgry, Chorwacja, Łotwa. W Rumuni w 2019 r. występował najniższy odsetek osób z otyłością i wynosił 10,9 proc.

W wielu państwach można zaobserwować również wzrost średniej wartości BMI wśród osób pełnoletnich. Polska zanotowała wzrost średniego BMI z poziomu 25, 5 kg/m2 w 1996 r. do poziomu 27, 3 kg/m2 w 2016 roku. Najgorsza sytuacja wśród analizowanych państw panowała w Stanach Zjednoczonych — BMI wzrosło z 27, 1 kg/m2 w 1996 r. do 29, 1 kg/m2 w roku 2016.

W sierpniu 2022 r. NIZP PZH — PIB przeprowadził Badanie Stanu Zdrowia i Czynników Ryzyka. Wyniki pokazują, że zbyt wysoką masę ciała (indeks BMI ≥ 25) miało 52,2 proc. Polaków w wieku 20 lat i więcej, a 13,6 proc. cierpiało na otyłość (BMI ≥ 30). Odsetek mężczyzn z nadwagą i otyłością wynosił odpowiednio 62,1 proc. oraz 15,7 proc., a w przypadku kobiet 42,6 proc. oraz 11,7 proc.

Koszty leczenia to kilka miliardów zł

NFZ szacuje, że w ubiegłym roku refundacja leczenia konsekwencji choroby otyłościowej, m.in. cukrzycy typu 2, chorób woreczka żółciowego, bezdechu sennego, dyslipidemii, zwyrodnienia kolan czy stłuszczenia wątroby kosztowały ponad 3,8 mld złotych. Dla porównania, w 2014 r. kwota ta wynosiła 1 218,7 mln zł.

Nadwaga i otyłość przyczyniają się do rozwoju szeregu chorób, w tym cukrzycy typu 2 i nadciśnienia tętniczego. W ostatnich latach stale wzrasta liczba pacjentów, którzy wykupili refundowane leki stosowane w cukrzycy lub paski do oznaczania poziomu glukozy we krwi. Dodatkowo w 2023 r. sprawozdano 5,5 tys. hospitalizacji u pacjentów z cukrzycą z procedurą oznaczającą dużą amputację kończyny dolnej.

Istotnym elementem leczenia zaawansowanej otyłości są operacje bariatryczne polegające na operacyjnym zmniejszeniu objętości żołądka. W ubiegłym roku poddano takiemu zabiegowi 6,5 tys. pacjentów. Od 2021 r. działa w Polsce pilotażowy program w zakresie kompleksowej opieki specjalistycznej nad świadczeniobiorcami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej KOS–BAR. Do 21 marca 2024 r. w programie wzięło udział 5,5 tys. pacjentów w 19 ośrodkach.

Poważne konsekwencje choroby otyłościowej

Otyłość ma wpływ na nasze zdrowie i może prowadzić do wielu innych schorzeń. Specjaliści z NFZ podkreślają również, że osoby z nadwagą często doświadczają trudności w relacjach towarzyskich oraz mogą czuć się odrzucone z powodu swojej wagi. Dodatkowo mogą zmagać się z problemami psychicznymi, takimi jak depresja czy lęki, co wpływa na ich samoocenę.

Leczenie otyłości to proces, który wymaga czasu i zaangażowania. Otyłość zwiększa ryzyko wielu poważnych chorób i może prowadzić nawet do przedwczesnej śmierci.

Badania naukowe dowodzą, że otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia ponad 200 różnych chorób. To m.in.

• cukrzyca typu 2,
• nadciśnienie tętniczego krwi,
• zaburzenie gospodarki lipidowej,
• choroby układu sercowo-naczyniowego np. miażdżyca, udar mózgu, niewydolność serca,
• przewlekła choroby nerek,
• choroby pęcherzyka żółciowego,
• ostre zapalenie trzustki,
• zespół bezdechu sennego,
• choroby stawów i kości,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• niepłodność,
• niektóre nowotwory np. raka jelita grubego, piersi czy macicy.

Otyłość – jakie są jej przyczyny

NFZ przy okazji prezentacji raportu podkreśla, że otyłość to choroba, na którą wpływa wiele różnych czynników. Styl życia, czyli dieta i aktywność fizyczna, może mieć duże znaczenie, ale jednak istnieje wiele przyczyn niezależnych od chorego.

Przyczyny otyłości można podzielić na cztery kategorie:

1. Środowiskowe:

• niewłaściwe nawyki żywieniowe,
• niska aktywność fizyczna,
• spożywanie zbyt obfitych posiłków,
• przewlekły stres.

2. Psychologiczne:

• niska samoocena,
• zastępowanie potrzeb emocjonalnych jedzeniem,
• występowanie zespołu jedzenia kompulsywnego, napadowego,
• depresja,
• niewystarczająca ilość snu.

3. Hormonalne:

• zespół Cushinga,
• nieleczona niedoczynność tarczycy,
• niedoczynność przysadki,
• niedobór hormonu wzrostu,
• nadmiar androgenów u kobiet.

4. Genetyczne:

• występowanie genu FTO.