NFZ przypomina: To trzeba wiedzieć o raku jądra

Listopad to miesiąc świadomości męskich nowotworów: raka prostaty i raka jądra. Ten drugi nowotwór jest nietypowy. Bo tak jak w przypadku wielu innych ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, to rak jądra dotyczy przede wszystkim młodych mężczyzn. O najważniejszych faktach przypomina Narodowy Fundusz Zdrowia na swojej stronie.

Jak powstaje rak jądra?

Rak jądra zaczyna się rozwijać, gdy komórki w jądrze zaczynają rosnąć w sposób niekontrolowany. Zwykle w organizmie komórki dzielą się w określony sposób, ale w przypadku nowotworu proces ten wymyka się spod kontroli, co prowadzi do tworzenia guza. Jeśli nie zostanie wcześnie wykryty, może rosnąć i dawać przerzuty do węzłów chłonnych i narządów odległych.

Najwięcej zachorowań rejestruje się między 15. a 40. rokiem życia, najwyższe wskaźniki zapadalności dotyczą przedziału wiekowego 25-29 lat. Zachorować jednak można w każdym wieku.

Każdego roku w Polsce diagnozuje się ponad tysiąc nowych przypadków zachorowań.

Rodzaje nowotworu jądra

Wyróżnia się kilka typów nowotworów jądra, aczkolwiek wyraźnie dominuje jeden:

• nowotwory zarodkowe jądra (to 95 proc. przypadków) – najczęstszym nowotworem złośliwym jest nasieniak, rozwijający się z komórek produkujących plemniki
• nowotwory, które rozwijają się z komórek produkujących testosteron lub z komórek „opiekujących” się komórkami rozrodczymi
• nowotwory o innym pochodzeniu.

– Najczęściej występujące nowotwory zarodkowe dzieli się na nasieniaki (seminona – ok. 50 proc. przypadków) i nienasieniaki (40 proc.). Pierwszym etapem leczenia jest zawsze leczenie chirurgiczne, czyli usunięcie jądra wraz z fragmentem powrózka nasiennego (tzw. orchidektomia radykalna). Rokowanie dotyczące dalszego przebiegu choroby i ewentualnego leczenia uzupełniającego (np. radioterapia, czy chemioterapia) uzależniane jest od wyniku badania histopatologicznego oraz od tego, do jakiej grupy prognostycznej pacjent zostanie zakwalifikowany. To ostatnie zależy od wielu czynników jak rozmiar i lokalizacja guza, obecność przerzutów, zajęcie węzłów chłonnych, czy poziom tzw. markerów nowotworowych – mówi dr n. med. Łukasz Kupis, androlog, urolog.

Są możliwe przerzuty

W przypadku raka jądra może dojść do przerzutów do 

• węzłów chłonnych w jamie brzusznej
• węzłów chłonnych w klatce piersiowej
• płuc
• wątroby
• kości
• mózgu.

W leczeniu nowotworów złośliwych zasadniczą rolę odgrywa czas podjęcia leczenia. Rokowanie w raku jądra jest dobre, szczególnie gdy choroba wykryta jest na wczesnym etapie.

Samobadanie – 5 minut, które mogą uratować życie

Samobadanie jąder to bardzo ważny element profilaktyki. Ponieważ ten nowotwór dotyczy głównie młodych mężczyzn, o samobadaniu powinni pomyśleć już w wieku dojrzewania. To tylko pięć minut badania wykonywanego raz w miesiącu.

Samobadania najlepiej wykonać podczas ciepłej kąpieli lub pod prysznicem, gdy mięśnie moszny są najbardziej rozluźnione.

Jak je wykonać?

• Każde jądro badaj osobno. Złap je przy pomocy obu dłoni. Pamiętaj, że jedno jest nieco mniejsze lub zwisa niżej.
• Delikatnie przesuwaj jądro między palcami. Jądro powinno być gładkie. Podczas samobadania jąder nie powinieneś odczuwać żadnego bólu czy dyskomfortu.
• Zapoznaj się uważnie z budową swoich jąder. W szczególności z powrózkiem nasiennym i najądrzem. Jeśli badanie jąder będziesz powtarzać regularnie, szybko poznasz swoje ciało i wyłapiesz wszelkie niepokojące zmiany.
• Wyczuj najądrze i wykonuj badanie od dołu.
• Szukaj niepojących zgrubień, podejrzanych wypukłości, zmian w wyglądzie, wielkości, kształcie lub w kolorze skóry.

Co może być objawem?

Co powinno zaniepokoić przy badaniu i oględzinach jądra:

• bezbolesne powiększenie jądra, któremu może towarzyszyć zaczerwienienie skóry moszny,
• bezbolesna masa, która jest nieruchoma i trudno oddzielić ją od jądra,
• twardsze, cięższe lub obrzęknięte jądro,
• ból i dyskomfort w obrębie moszny,
• uczucie ciężaru w mosznie.

Rak jądra a płodność

Nawet po usunięciu jednego lub obu jąder mężczyzna może zachować zdolność do erekcji. Ale taki zabieg może prowadzić do obniżenia libido oraz zaburzeń hormonalnych, ponieważ jądra odpowiadają za produkcję testosteronu. W takich przypadkach możliwa jest suplementacja testosteronu.

– Bardzo istotnym aspektem opieki nad pacjentem z nowotworem jądra jest sfera seksualna. Jest to choroba dotykająca młodych mężczyzn, a jej rozpoznanie i leczenie nie pozostaje bez wpływu na sferę psychologiczną i fizyczną. Obniżenie libido może wynikać zarówno ze stresu związanego z chorobą i jej leczeniem, jak również z obniżeniem testosteronu, co warto monitorować. Drugim szalenie ważnym aspektem jest zabezpieczenie płodności – mówi dr Łukasz Kupis.

– U ok. 50 proc. mężczyzn już w chwili rozpoznania obserwuje się obniżenie liczby plemników w nasieniu. U co czwartego pacjenta nie stwierdza się plemników w ogóle (azoospermia). Podstawą w tym aspekcie jest zabezpieczenie płodności jeszcze przed leczeniem, czyli krioprezerwacja, popularnie zwana bankowaniem lub mrożeniem nasienia. W razie konieczności dołączenia do procesu terapeutycznego, radio- czy chemioterapii, należy wziąć pod uwagę potencjalnie ich toksyczny wpływ na jakość nasienia. W takich sytuacjach starania o potomstwo powinno być planowane w uzgodnieniu z onkologiem i andrologiem – dodaje onkolog.

Profilaktyka

W przypadku wielu nowotworów profilaktyka dotyczy stylu życia, a więc elementów zależnych od pacjenta. Najważniejsze zasady zapobiegania rakowi jądra to:

• unikanie palenia,
• utrzymywania prawidłowej masy ciała,
• zdrowa dieta,
• aktywność fizyczna,
• ograniczenie alkoholu,
• samobadanie jąder od 15. roku życia,
• po 40. roku życia regularne wizyty u urologa i badania prostaty