Czy polio jest nadal groźne? „Przyjeżdżają do nas osoby z całego świata”
Polio, czyli ostre nagminne porażenie dziecięce, znane także jako choroba Heinego–Medina, to choroba wirusowa, która przez dziesięciolecia budziła lęk rodziców na całym świecie. Wywoływana przez wirus polio, łatwo przenosi się z osoby na osobę i atakuje układ nerwowy, szczególnie nerwy w rdzeniu kręgowym i mózgu. Zachorować może każdy, kto nie był zaszczepiony, niezależnie od wieku, choć największy odsetek zachorowań dotyczy dzieci poniżej 5. roku życia.
Główny Inspektorat Sanitarny przypomina, że najcięższa postać choroby może w krótkim czasie prowadzić do porażenia mięśni, niewydolności oddechowej, a nawet zgonu.
Na szczęście dziś dysponujemy skuteczną ochroną – szczepieniami, które mogą zapobiec zachorowaniu.
Szczepienia przeciwko polio
GIS podkreśla, że pełna seria szczepień, podawana dzieciom w pierwszych latach życia, zapewnia trwałą odporność – ochronę na całe życie. W Polsce szczepienie przeciwko polio jest obowiązkowe i stanowi ważny element Programu Szczepień Ochronnych.
W Polsce szczepienia przeciwko polio prowadzone są od połowy lat 50. XX w. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych wszystkim dzieciom podawane są cztery dawki szczepionki inaktywowanej (IPV) przeciwko poliomyelitis. Szczepienie podstawowe obejmuje podanie trzech dawek: w 3–4 miesiącu życia, 5–6 miesiącu życia oraz w 16–18 miesiącu życia. Czwarta przypominająca dawka podawana jest w 6. roku życia.
Główny Inspektor Sanitarny dr Paweł Grzesiowski Podczas XXXIV Forum Ekonomicznego w Karpaczu o przedstawił dane z kontroli wyszczepialności dzieci i młodzieży w Polsce, która została uruchomiona kilka miesięcy temu. Jak zaznaczył, ma dobrą wiadomość, bo poziom wyszczepienia przeciwko polio wśród najmłodszych dzieci jest na poziomie 94 proc. Wśród starszych nieco niższa, ale pokreślił, że „wyszczepialność przeciwko polio wśród populacji, która wchodzi w dorosłość, jest sprzeczna z przekazem medialnym, który znamy”.
Zachorowań w Polsce już nie ma od dawna
W Polsce w latach 1951-1957 rejestrowano kilka tysięcy zachorowań rocznie. W czasie epidemii w 1958 r. odnotowano 6 090 zachorowań oraz 348 zgonów.
Pod koniec lat 50. po wprowadzeniu szczepień przeciw poliomyelitis obserwowano spadek zachorowań. W 1960 r. oraz 1961 r. odnotowano odpowiednio 275 oraz 96 zachorowań. Począwszy od 1963 r. rejestrowano kilkanaście zachorowań rocznie, a od końca lat 70. występowały sporadycznie.
Ostatni rodzimy przypadek zachorowania na poliomyelitis zarejestrowano w 1982 r., natomiast dwa lata później odnotowano ostatni przypadek wywołany szczepem dzikim wirusa polio typu 1, importowanym z Maroka.
Od 1984 roku Polska jest krajem wolnym od poliomyelitis.
Jak przypomina GIS, ze względu na występowanie przypadków tej choroby w Azji i Afryce, prowadzony jest ciągły nadzór nad przypadkami porażeń wiotkich oraz badania ścieków komunalnych pod kątem występowania wirusów poliomyelitis.
Czy choroba jest nadal groźna?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) realizuje Globalny Program Eliminacji Polio (GPEI), którego celem jest całkowite zwalczenie tej choroby na świecie.
Od rozpoczęcia programu w 1988 roku liczba zachorowań na poliomyelitis spadła o ponad 99 proc. – z około 350 tys. przypadków rocznie do kilkuset w ostatnich latach.
Mimo globalnych postępów ryzyko zawleczenia zakażeń z innych regionów świata wciąż istnieje. W 2024 r. na świecie odnotowano 407 przypadków poliomyelitis, w tym 99 przypadków zakażeń dzikim wirusem polio typu 1 (WPV1) w Pakistanie i Afganistanie – krajach, w których choroba nadal występuje endemicznie.
Zmutowane formy wirusa pochodzące z dawnych szczepionek doustnych wykrywano również w krajach Afryki i Azji, a także w ściekach komunalnych w Europie – m.in. w Hiszpanii, Niemczech, Finlandii, Wielkiej Brytanii oraz w Polsce.
– Ryzyko epidemii zawsze wzrasta, gdy dotyka nas sytuacja kryzysowa: klęska żywiołowa, powódź. Pokazują to przykłady krajów, gdzie toczą się konflikty zbrojne – w Afganistanie mamy nawrót polio (choroba Heinego-Medina). Podobnie w szarganych konfliktami krajach Afryki. Obowiązek szczepień ochronnych dzieci nie jest realizowany, dlatego pojawiają się pierwsze przypadki polio – choroby, która była już niemal wyeliminowana – mówił prof. Marcin Czech, były wiceminister zdrowia, w rozmowie z NewsMed.
– Z wojną, która toczy się za naszą wschodnią granicą, już wiąże się problem imigrantów, którzy są w różnym stopniu zaszczepieni: nawet nie wiemy, w jaki. W Ukrainie są zresztą przypadki potwierdzonego zakażenia polio. Dotyczy to nie tylko imigrantów z Ukrainy, dziś przyjeżdżają do nas osoby z całego świata – podkreślał.
To pokazuje, że dopóki wirus istnieje gdziekolwiek na świecie, osoby niezaszczepione pozostają narażone na zakażenie.