„Nie pozwólcie nam umierać!”. Jest projekt ustawy o zdrowiu psychicznym dzieci

Projekt nowelizacji Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta złożył Klub Koalicji Obywatelskiej. Wnioskodawcą jest posłanka Marta Golbik, przewodnicząca sejmowej Komisji Zdrowia oraz Parlamentarnego Zespołu Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży.

Będą zmiany w ustawie o zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży

Projekt to efekt prac Rzeczniczki Praw Dziecka Moniki Horna-Cieślak oraz organizacji młodzieżowych – Nastoletniego Azylu oraz Rady Młodzieżowej I kadencji przy Zespole Parlamentarnym ds. Młodzieży IX kadencji Parlamentu.

Prace rozpoczęły się jeszcze w poprzedniej kadencji Sejmu podczas posiedzeń Parlamentarnego Zespołu Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży oraz Parlamentarnego Zespołu ds. Młodzieży. W posiedzeniach uczestniczyli młodzież oraz eksperci.

Jak podkreśla biuro Rzecznika, zmiany są odpowiedzią na dane świadczące o złym stanie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Rozwiązania zaproponowane w projekcie ustawy dążą do przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym związanym z młodymi osobami. Ich celem jest również wzmocnienie systemu rodziny w przypadkach trudności i problemów dotykających młodych ludzi.

Jakie zmiany?

Projekt wprowadza nowe elementy do ustawy. Wśród zmian jest m.in. art 7a mówiący:

Pacjent małoletni, który ukończył 13 lat, ma prawo do uzyskania, bez zgody przedstawiciela ustawowego:

• 1) trzech porad psychologicznych, lub 
• 2) trzech sesji psychoterapii indywidualnej, realizowanej w formie interwencji kryzysowej (pomocy psychospołecznej), lub 
• 3) trzech sesji wsparcia psychospołecznego,

w ramach świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do uzyskiwania, bez zgody przedstawiciela ustawowego:

• 1) porad psychologicznych, lub 
• 2) sesji psychoterapii indywidualnej, realizowanej w formie interwencji kryzysowej (pomocy psychospołecznej), lub 
• 3) sesji wsparcia psychospołecznego,

– w ramach świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

Z kolei w art 31 pojawia się ust. 1 mówiący, że „Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi, w tym małoletniemu lub jego ustawowemu przedstawicielowi informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu w sposób przystępny, a także dostosowany do wieku, stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności małoletniego”.

Chcemy podnieść standard opieki

Autorzy zmian piszą w uzasadnieniu, że „Rozwiązania zaproponowane w przedmiotowej ustawie dążą do podniesienia standardu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz przeciwdziałaniu sytuacjom kryzysowym związanym ze złym stanem emocjonalnym oraz psychicznym osób najmłodszych, a także dążą do wzmocnienia sytuacji małoletniego w obszarze realizacji na jego rzecz prawa pacjenta do informacji. Ich celem jest również wzmocnienie systemu rodziny w przypadkach trudności i problemów dotykających młodych ludzi”.

Projektowane zmiany są odpowiedzią na alarmujące i dramatyczne dane świadczące o pogarszającym się zdrowiu psychicznym i samopoczuciu osób małoletnich.

Jak podkreśla Rzeczniczka, ustawa umożliwia osobie młodej, która ukończyła 16 lat uzyskać niezbędną pomoc, w przypadku doświadczenia kryzysu psychicznego. Także wtedy, gdy nie ma możliwości uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego na skorzystanie z pomocy oferowanej przez psychologa, psychoterapeutę albo terapeutę środowiskowego w ramach świadczeń gwarantowanych. Osoba, która ukończyła 13 lat, będzie mogła skorzystać z takiego wsparcia w limicie trzech świadczeń.

Autorzy zmian przytaczają dane mówiące o zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży:

• Doświadczenia zaburzeń psychicznych ma za sobą co 8. dziecko w grupie wiekowej 7-17 lat Przekłada się to na ponad pół miliona dotkniętych nimi dzieci i młodzieży.
• Wg UNICEF częstotliwość występowania zaburzeń psychicznych u dzieci w wieku 10-19 lat w Polsce wynosi 10,8 proc. Tak niski odsetek wynika z dużej liczby dzieci w Polsce, które nie są diagnozowane.
• W wyniku pandemii (porównanie roku 2019 vs 2022) przybyło 87 proc. pacjentów dziecięcych do 13 r.ż. oraz blisko 168 proc. pacjentów młodzieżowych powyżej 13 r.ż. wymagających specjalistycznego wsparcia w obszarze zdrowia psychicznego.
• Na każdą 28-osobową klasę przypada średnio dwóch uczniów po próbie samobójczej a w Polsce więcej osób ginie w wyniku samobójstw, niż w wypadkach samochodowych.
• Według danych Komendy Głównej Policji w 2023 r. doszło do 145 samobójstw wśród dzieci i młodzieży. Do siedmiu takich zdarzeń doszło w przedziale wiekowym 7-12 lat, a do 138 w przedziale wiekowym 13-18 lat.

Prace trwały od 2021

Rzecznik Praw Dziecka zaznacza, że propozycję przepisów popiera blisko 30 organizacji młodzieżowych. Są to: Fundacja GrowSPACE, Siła Młodych, Fundacja Impuls, Ruch Nowej Szkoły, Młodzieżowe Tarapaty, Akcja Uczniowska, Fundacja SML, Senat na TY, Youth Kindness Revolution, No Pain in Your Brain, #Niezamłodzi, Rada Młodzieżowa przy Zespole Parlamentarnym ds. Dzieci i Młodzieży, Sercem Pisane, Fundacja Off School, Start-ed, Klubu Świadomej Młodzieży Fundacji AutismTeam, Future Tomorrow Organisation, Rada Dzieci i Młodzieży przy RPD, Młodzieżowe Sejmiki Województwa Wielkopolskiego, Warmińsko-Mazurskiego, Kujawsko-Pomorskiego, Śląskiego, Dolnośląskiego, Opolskiego, Zachodniopomorskiego oraz Lubuskiego, Parlament Dzieci i Młodzieży Województwa Lubelskiego, Rada Młodzieżowa Gminy Łomianki.

– Razem z adw. Moniką Horna-Cieślak pracujemy nad zmianami prawnymi od lutego 2021 r. Podczas naszej działalności czy jako nastolatki wielokrotnie spotykałyśmy się z sytuacjami, kiedy rodzice, z różnych powodów, nie zgadzali się na wizytę swojego dziecka u psychologa. Wierzymy, że ta ustawa może uratować życie i zmienić rzeczywistość młodych osób i ich rodzin – powiedziały Weronika Snoch i Angelika Friedrich z Nastoletniego Azylu.

– Tworząc projekt, staraliśmy się skupić na dobru młodzieży i stworzyć rozwiązania, które pozwolą o nią zadbać, jednocześnie pamiętając o roli rodziców i ich znaczeniu dla funkcjonowania młodych – dodała Maja Anna Dykowska, członkini Prezydium RM przy Zespole Parlamentarnym ds. Dzieci i Młodzieży.

O projekcie zmiany wypowiedzieli się także eksperci. – Z zadowoleniem przyjmuję proponowane zmiany w prawie dotyczące dostępu nastolatków do opieki psychologicznej. Młode osoby coraz częściej doświadczają problemów emocjonalnych i psychicznych, a nie zawsze otrzymują właściwą pomoc. Często także nie mogą skorzystać z tej pomocy, bo bariery prawne uniemożliwiają im uzyskanie wsparcia w kryzysie. Dzięki tym zmianom uzyskanie pomocy na wcześniejszym etapie będzie możliwe – powiedział dr Piotr Rycielski, psycholog z Uniwersytetu SWPS i RESQL.