Polscy naukowcy: Wirtualna rzeczywistość może być pomocna w tych zaburzeniach
Tak wynika z badania przeprowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu SWPS, Politechniki Gdańskiej i Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wirtualna rzeczywistość pomocna w terapii
Wirtualna rzeczywistość (ang. virtual reality – VR) jest coraz częściej obecna w naszym życiu. Wykorzystuje się ją do wzbogacania atrakcyjności gier komputerowych, wydarzeń czy wystaw muzealnych. Służy też celom edukacyjnym – np. do treningów umiejętności społecznych lekarzy czy do prezentacji złożonych związków chemicznych. Szkolenia policjantów przy wykorzystaniu VR okazują się równie skuteczne, jak przeprowadzone przy użyciu tradycyjnych metod.
Techniki wirtualnej rzeczywistości znalazły zastosowanie również w terapii. Palacze uczestniczący w sesjach rozgrywających się w wirtualnym barze, wystawiani na bodźce mogące wyzwolić chęć sięgnięcia po papierosa, palili później mniej. Podobnie było z uzależnionymi od hazardu – po wizycie w wirtualnym kasynie byli mniej skłonni do gry.
Fobia, czyli sztuka unikania
Fobie są podtypem zaburzeń lękowych. Cierpiące na nie osoby doświadczają nie tylko strachu w konfrontacji z określonymi bodźcami, ale wręcz unikają sytuacji, które są z nimi powiązane. Co ciekawe, ludzie ci są świadomi, że ich reakcje są nieadekwatne, mimo to nie są w stanie przezwyciężyć swoich obaw.
Lista fobii jest długa – mogą one być wywoływane przez różne przedmioty czy sytuacje. Cierpiący na fobie mogą odczuwać strach np. przed określonymi kolorami, zwierzętami czy sytuacjami (jak jazda windą). Objawem fobii są m.in. nawracające, uporczywe myśli.
– Innym rodzajem fobii są fobie społeczne, które uwidaczniają się podczas interakcji z innymi osobami lub w sytuacjach ekspozycji społecznej. Ludzie odczuwają wtedy silny strach przed oceną. Często dotyczy to nastolatków. Do najbardziej złożonych zaburzeń należy agorafobia, czyli lęk przed otwartą przestrzenią – mówi dr Agnieszka Popławska z Wydziału Psychologii w Sopocie Uniwersytetu SWPS, współautorka artykułu „Overcoming phobias. Harnessing the power of immersive virtual reality therapy”, który ukazał się w książce „Smart VR/AR/MR Systems for Professionals”.
Jak leczyć fobie?
Najskuteczniejszymi sposobami leczenia fobii są metody wywodzące się z terapii behawioralnej. Należą do nich: zanurzanie (ang. flooding), terapia implozyjna, systematyczna desensytyzacja i metoda modelowania.
Pierwsza z nich – zanurzanie – polega na wystawianiu pacjenta albo od razu na silny bodziec wywołujący strach, albo stopniowo na takie bodźce, które wywołują u niego dyskomfort. Terapia implozyjna jest podobna, ale wymaga od pacjentów jedynie wyobrażania sobie bodźców, natomiast systematyczna desensytyzacja polega na stopniowym wystawianiu na obiekt lęku i może trwać kilka miesięcy. Z kolei metoda modelowania obejmuje obserwowanie osób znajdujących się w sytuacji, które u obserwatora są przyczyną fobii.
VR też zmniejsza strach
Uporczywe fobie, a także zaburzenia lękowe i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD) można leczyć również poprzez zanurzenie uczestnika w specjalnie stworzonym wirtualnym świecie. Taka terapia określana jest jako ekspozycja na wirtualną rzeczywistość.
VR jest obiecującym rozwiązaniem, bo łączy w sobie zalety tradycyjnych metod. Pacjent nie musi sobie niczego wyobrażać, a poza tym jest świadomy, że nie ma do czynienia z prawdziwym bodźcem. Ponadto wszelkie oddziaływania w wirtualnej rzeczywistości mogą być precyzyjnie kontrolowane przez terapeutów, inaczej niż w przypadku zwykłych metod.
Badania wykazują, że VR może mieć pozytywny wpływ na leczenie większości fobii.W jednym z eksperymentów udowodniono, że terapie osób obawiających się pająków, w obu grupach, zarówno tej, gdzie prezentowano zwierzęta na żywo, jak i tej w wirtualnej rzeczywistości, przyniosły równie pozytywny skutek.
Jednym z najskuteczniejszych i najbardziej angażujących emocjonalnie środowisk wirtualnych jest CAVE (ang. cave automatic virtual environment) – dosłownie pokój – w którym tworzy się środowisko VR w formie projekcji wewnątrz sześciennego pomieszczenia. Środowisko CAVE'A znajduje zastosowanie m.in. w leczeniu fobii społecznej. Uczestnicy zostali poproszeni o wygłoszenie przemówienia i rozwiązanie zadania arytmetycznego przed panelem sędziów. Pomiary pulsu wewnątrz CAVE nie różniły się od tych w rzeczywistych sytuacjach – w obu warunkach naukowcy zauważyli wzrost jego poziomu.7 Dodatkowo okazuje się, że uczestnicy eksperymentów doznają silniejszych emocji w CAVE niż w czasie prezentacji 3D.
Autorzy artykułu podkreślają, że terapia VR może być skuteczna w leczeniu fobii, jednak należałoby zaprojektować odpowiednie scenariusze terapeutyczne i aplikacje uzupełniające oraz przetestować je w kolejnych badaniach.