Jak się chronić przed rakiem? Jest na to 12 sposobów

Jak wynika z raportu Narodowego Instytutu Onkologii i Krajowego Rejestru Nowotworów, nowotwory złośliwe są drugą przyczyną zgonów w Polsce (po schorzeniach sercowo-naczyniowych). W 2022 r. stanowiły 23 proc. zgonów mężczyzn i 20 proc. zgonów kobiet.

Umiera 100 tys. Polaków rocznie

W 2022 r. stwierdzono ponad 181 tys. zachorowań i ponad 96 tys. zgonów z powodu nowotworów. NIO podkreśla, że choroby nowotworowe stanowią istotny problem zdrowotny przede wszystkim u osób w młodym i średnim wieku (25-64 lat). Zjawisko to jest szczególnie widoczne w populacji kobiet, w której nowotwory od lat pozostają najczęstszą przyczyną zgonów przed 65. rokiem życia, stanowiąc 27 proc. zgonów młodych i 42 proc. zgonów kobiet w średnim wieku (45-64 lat).

Wśród starszych osób (powyżej 65. roku życia) odsetek zgonów nowotworowych wśród mężczyzn stanowi około 1/4 przyczyn zgonów, wśród kobiet prawie 1/5.

Jak się chronić przed rakiem?

Jak przypominają specjaliści, 90-95 proc. nowotworów wynika ze stylu życia, na który mamy wpływ. Tylko 5 proc. zmian nowotworowych ma podłoże genetyczne.

Dlatego powstał Europejski kodeks walki z rakiem, czyli zbiór 12 zaleceń, które pomagają chronić zdrowie.

Przypomina o nim serwis Pacjent.gov. Co trzeba podkreślić, stosowanie zasad kodeksu nie chroni wszystkimi przypadkami raka, jednak te zachowania znacząco zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia wielu przypadków nowotworów. Choroby nowotworowe powodowane są najczęściej przez wiele czynników, które działają równolegle. Niektóre z nich mogą potęgować swoje działanie (np. palenie i alkohol). Nawet małe zmiany, jak zwiększenie aktywności fizycznej lub ograniczenie używek mogą zmniejszyć ryzyko nowotworów.

12 sposobów na ochronę

Zalecenia oparte są na badanach naukowych, z których wynika, że 50 procent nowotworów można uniknąć, przestrzegając zasad Europejskiego kodeksu walki z rakiem.

1. Nie pal, nie używaj tytoniu w żadnej postaci. Palenie tytoniu jest główną przyczyną około 20 nowotworów i przedwczesnej śmierci. Nie ma bezpiecznej liczby wypalanych papierosów.
2. Zadbaj o środowisko wolne od dymu tytoniowego. Bierne palenie jest szkodliwe i zwiększa ryzyko nowotworów oraz innych chorób, szczególnie u dzieci. Palenie tytoniu lub bierny kontakt z dymem jest bezpośrednio związany z występowaniem 80 proc. przypadków raka płuca.
3. Utrzymuj prawidłową masę ciała. Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko zachorowania na wiele nowotworów, chorób serca i cukrzycy.
4. Codziennie zażywaj ruchu. Ogranicz czas spędzany na siedząco. Staraj się poświęcać co najmniej 30 minut dziennie na aktywność fizyczną i ograniczaj czas spędzany w pozycji siedzącej.
5. Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu odżywiania. Dieta bogata w produkty pełnoziarniste, warzywa, owoce i rośliny strączkowe obniża ryzyko nowotworów.
6. Ogranicz alkohol lub z niego zrezygnuj. Alkohol zwiększa ryzyko zachorowania na wiele nowotworów, w tym jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, wątroby i piersi.
7. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV, zarówno ze słońca, jak i solarium, zwiększa ryzyko raka skóry, w tym najgroźniejszego z nich – czerniaka.
8. Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Narażenie na substancje rakotwórcze w miejscu pracy, takie jak chrom, nikiel, arsen czy azbest, zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów. Przestrzegaj przepisów BHP.
9. Chroń się przed promieniowaniem radonu w domu.
10. Jesteś kobietą – karm piersią. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi, jajnika i błony śluzowej macicy.
11. Zaszczep dzieci przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B oraz wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Te szczepienia zmniejszają ryzyko raka wątroby, szyjki macicy i innych nowotworów kobiet i mężczyzn.
12. Bierz udział w programach badań przesiewowych.