Pierwsza w Polsce immunoterapia w leczeniu agresywnego nowotworu

Badania kliniczne stanowią fundament rozwoju współczesnej medycyny. To dzięki nim możliwe jest wprowadzanie innowacyjnych terapii, które poprawiają rokowania pacjentów i otwierają drogę do bardziej precyzyjnych metod leczenia. W Polsce coraz większą rolę odgrywają badania niekomercyjne finansowane przez Agencję Badań Medycznych, ukierunkowane na realne potrzeby pacjentów, zwłaszcza w obszarach, w których standardowe opcje są niewystarczające.

Jednym z takich projektów jest BUTTERFLY – pierwsza w kraju immunoterapia anty-GD2 w mięsaku Ewinga, realizowana w Klinice Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka.

Nowe terapie, w tym immunoterapia czy leczenie personalizowane, mogą powstać wyłącznie dzięki rzetelnym badaniom klinicznym. Odgrywają one kluczową rolę w procesie opracowywania leków, ulepszania procedur medycznych i zwiększania skuteczności terapii.

Wyróżnia się dwa typy badań klinicznych: komercyjne, prowadzone zwykle przez firmy farmaceutyczne, oraz niekomercyjne, inicjowane przez środowiska medyczne i naukowe w celu odpowiedzi na szczególne potrzeby pacjentów. W onkologii pediatrycznej właśnie te drugie mają ogromne znaczenie – wiele nowotworów dziecięcych występuje zbyt rzadko, by rynek komercyjny rozwijał dla nich nowe terapie.

W Polsce kluczową rolę w finansowaniu takich inicjatyw odgrywa Agencja Badań Medycznych, której programy umożliwiają wdrażanie nowatorskich projektów leczenia chorób rzadkich i nowotworów wieku dziecięcego.

Mięsak Ewinga – agresywny nowotwór

Mięsak Ewinga (Ewing sarcoma, ES) jest rzadkim, bardzo agresywnym nowotworem kości i tkanek miękkich, najczęściej występującym u dzieci, nastolatków i młodych dorosłych. Mediana wieku zachorowania wynosi 15-19 lat. Mimo stosowania intensywnych schematów chemioterapii, radioterapii oraz rozległych operacji chirurgicznych, rokowania w przypadkach nawrotu lub progresji choroby są bardzo niekorzystne.

– Szacuje się, że niepowodzenie leczenia dotyczy 20-30 proc. pacjentów, a w przypadku nawrotu 5-letnie przeżycie całkowite spada do 20-25 proc. Jeszcze trudniejsza sytuacja dotyczy chorych, u których dochodzi do progresji w trakcie pierwszej linii leczenia – 2-letnie przeżycie wynosi poniżej 5 proc. Co istotne, mimo ogromnych wysiłków klinicznych, od ponad 30 lat nie odnotowano przełomu terapeutycznego w leczeniu ES wysokiego ryzyka. Te dane wskazują na pilną potrzebę poszukiwania nowych metod leczenia, w tym terapii celowanych i immunoterapii – tłumaczy prof. Anna Raciborska, Kierownik Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka.

Projekt BUTTERFLY – nowa nadzieja dzięki immunoterapii

Celem strategicznym projektu BUTTERFLY jest ocena bezpieczeństwa i skuteczności personalizowanej chemioimmunoterapii u dzieci i młodych dorosłych z opornym na leczenie mięsakiem Ewinga, u których komórki nowotworowe wykazują ekspresję gangliozydu GD2. Zastosowane przeciwciało – naksytamab – jest już stosowane w leczeniu nerwiaka zarodkowego i charakteryzuje się wysoką aktywnością wobec komórek wykazujących obecność GD2.

Wstępne dane wskazują, że ekspresję GD2 stwierdza się u 60-80% pacjentów z ES, co czyni ją obiecującym celem terapeutycznym. Projekt zakłada skojarzenie naksytamabu z dobrze tolerowaną chemioterapią o udokumentowanej skuteczności w nawrotowym ES – irynotekanem i temozolomidem.

– Mięsak Ewinga, zwłaszcza oporny na leczenie lub nawracający, to jedno z największych wyzwań współczesnej onkologii dziecięcej. Od wielu lat nie obserwujemy poprawy wyników leczenia, dlatego poszukiwanie nowych rozwiązań jest absolutnie konieczne. Immunoterapia anty-GD2 daje nam szansę otwarcia zupełnie nowej drogi terapeutycznej. Projekt BUTTERFLY to jedna z pierwszych immunoterapii w guzach kości na świecie i pierwsza terapia naksytamabem w mięsaku Ewinga w Polsce – podkreśla prof. Raciborska.

W ramach projektu powstał również biobank materiału biologicznego chorych na ES, co umożliwi rozwój nowych strategii leczenia personalizowanego w przyszłości.

Kierunek, który zmienia oblicze onkologii

Immunoterapia polega na pobudzaniu układu odpornościowego do walki z komórkami nowotworowymi. W tego typu terapiach przeciwciała rozpoznają określone struktury na powierzchni komórek nowotworowych. Jedną z nich jest gangliozyd GD2 – obecny m.in. w nerwiaku zarodkowym, kostniakomięsaku i mięsaku Ewinga. Dzięki temu może stanowić “punkt uchwytu” dla leków ukierunkowanych, które precyzyjnie trafiają w komórki guza.

W terapii nerwiaka zarodkowego przeciwciała anty-GD2 wykazały znaczące korzyści kliniczne, co stało się podstawą do rozpoczęcia badań w innych nowotworach.

– Jeśli rezultaty projektu BUTTERFLY potwierdzą bezpieczeństwo i skuteczność terapii, otworzy to drogę do rozważenia immunoterapii nie tylko w leczeniu opornego mięsaka Ewinga, ale potencjalnie także we wcześniejszych liniach leczenia. Badania kliniczne pozwalają nam tworzyć nowe standardy postępowania, bardziej precyzyjne i mniej obciążające dla pacjentów – dodaje prof. Raciborska.

Nowe możliwości leczenia

BUTTERFLY jest niekomercyjnym badaniem klinicznym, finansowanym przez Agencję Badań Medycznych. Dzięki temu obejmie wszystkich kwalifikujących się pacjentów w Polsce w wieku od 2 do 21 lat z nawrotowym lub opornym ES.

Badania niekomercyjne pozwalają wdrażać terapie tam, gdzie komercyjne projekty nie powstają z powodu rzadkiego występowania chorób lub braku opłacalności. W pediatrii ma to szczególne znaczenie.

Bezpieczeństwo pacjentów zawsze na pierwszym miejscu

Połączenie naksytamabu z irynotekanem i temozolomidem opiera się na danych z terapii nerwiaka zarodkowego, gdzie potwierdzono bezpieczeństwo takiego schematu nawet u pacjentów wcześniej intensywnie leczonych. W badaniu BUTTERFLY terapia jest prowadzona zgodnie ze standardami bezpieczeństwa obowiązującymi w pediatrycznych badaniach klinicznych.

– Pacjenci biorący udział w badaniu mają zapewniony dostęp do zaawansowanej diagnostyki, stałą opiekę wielodyscyplinarnego zespołu oraz możliwość skorzystania z terapii, która nie jest dostępna standardowo. Dla rodzin to ogromne wsparcie – świadomość, że wykorzystujemy wszystkie dostępne możliwości terapeutyczne – podsumowuje prof. Raciborska.

Projekt BUTTERFLY to ważny krok w kierunku poprawy rokowań pacjentów z opornym na leczenie mięsakiem Ewinga oraz rozwijania terapii personalizowanej w Polsce. Jego wyniki mogą w przyszłości wpłynąć na zmianę standardów leczenia i otworzyć drogę do nowych możliwości terapeutycznych dla kolejnych pokoleń pacjentów.