Nietrzymanie moczu (NTM) to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych XXI wieku. Szacuje się, że na świecie cierpi na nie ponad 420 milionów osób, w tym 303 miliony kobiet i 121 milionów mężczyzn. W Polsce problem może dotyczyć nawet ponad 2 milionów pacjentów, choć rzeczywista liczba jest prawdopodobnie znacznie większa – wiele osób nie zgłasza objawów z powodu wstydu lub błędnego przekonania, że to nieunikniony efekt starzenia się.
NTM definiuje się jako niezależny od woli wyciek moczu. Może mieć różne przyczyny i nasilenie – od sporadycznego popuszczania przy kaszlu po całkowitą utratę kontroli nad mikcją. To schorzenie nie tylko obniża jakość życia, ale także zwiększa ryzyko infekcji, pogarsza stan psychiczny i może prowadzić do izolacji społecznej.
Rodzaje nietrzymania moczu
Nie każdy przypadek NTM wygląda tak samo. Wyróżnia się kilka jego typów:
Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) – dochodzi do wycieku moczu podczas kaszlu, kichania, śmiechu lub podnoszenia ciężarów. Wynika z osłabienia mięśni dna miednicy i zwieracza cewki moczowej.
Nietrzymanie z nagłym parciem – pojawia się nagła, silna potrzeba oddania moczu, której nie można powstrzymać. Często towarzyszy mu tzw. pęcherz nadreaktywny (OAB).
Mieszane nietrzymanie moczu – łączy objawy wysiłkowego i z parcia.
NTM z przepełnienia – typowe głównie dla mężczyzn z przerostem prostaty. Występuje, gdy pęcherz nie opróżnia się całkowicie, co prowadzi do stałego wycieku moczu.
Całkowite nietrzymanie moczu – może być skutkiem wad wrodzonych, urazów rdzenia kręgowego lub przetok między narządami.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Wczesna diagnoza ma kluczowe znaczenie. Wizyta u lekarza rodzinnego lub POZ to pierwszy krok do ustalenia przyczyny i rodzaju NTM. Lekarz może zlecić prowadzenie dzienniczka mikcji, badanie ogólne moczu lub skierować pacjenta do urologa albo uroginekologa.
Nietrzymanie moczu nie powinno być powodem do wstydu – to choroba jak każda inna, którą można skutecznie leczyć. Im wcześniej rozpocznie się terapię, tym większa szansa na poprawę i uniknięcie leczenia operacyjnego.
Dlaczego dochodzi do nietrzymania moczu?
Przyczyny NTM zależą od jego rodzaju.
Wysiłkowe NTM wiąże się z osłabieniem mięśni dna miednicy (np. po porodach, operacjach ginekologicznych, menopauzie).
NTM z parcia – to efekt nadaktywności mięśni wypieracza pęcherza.
NTM z przepełnienia – pojawia się przy niedrożności pęcherza, np. z powodu przerostu prostaty.
Czynniki zwiększające ryzyko:
- ciąża i poród,
- otyłość i brak aktywności fizycznej,
- menopauza i niedobór estrogenów,
- cukrzyca, POChP i przewlekły kaszel,
- zaparcia i nieprawidłowe nawyki toaletowe,
- ciężka praca fizyczna,
- niektóre leki (np. benzodiazepiny),
- starzenie się organizmu.
Choć wiek zwiększa ryzyko NTM, nietrzymanie moczu nie jest naturalną częścią starzenia się i zawsze wymaga diagnostyki.
Skuteczne leczenie nietrzymania moczu
Leczenie zależy od rodzaju i stopnia nasilenia objawów. Najczęściej stosuje się metody zachowawcze, farmakologiczne i chirurgiczne.
1. Leczenie zachowawcze
To pierwszy etap terapii i często wystarcza, by znacząco poprawić jakość życia.
Obejmuje:
- redukcję masy ciała,
- ograniczenie alkoholu, kofeiny i ostrych potraw,
- leczenie infekcji dróg moczowych,
- ćwiczenia mięśni dna miednicy (ćwiczenia Kegla),
- trening pęcherza – wydłużanie odstępów między mikcjami.
Kobiety i mężczyźni mogą korzystać z refundowanych środków chłonnych (majtki, wkłady, pieluchy anatomiczne), które zwiększają komfort życia.
2. Leczenie farmakologiczne
Przy zespole pęcherza nadreaktywnego stosuje się:
leki antycholinergiczne (I linia leczenia),
agonistów receptorów β3-adrenergicznych (II linia leczenia).
W niektórych przypadkach skuteczna jest neuromodulacja nerwów krzyżowych lub ostrzykiwanie pęcherza toksyną botulinową – obie metody są refundowane w Polsce.
3. Leczenie operacyjne
Gdy inne metody zawiodą, możliwe jest leczenie chirurgiczne, np. implantacja taśmy podcewkowej (TVT, TOT) lub korekcja anatomiczna miednicy. Decyzję podejmuje specjalista po dokładnej ocenie.
Jak zapobiegać nietrzymaniu moczu?
Profilaktyka to codzienne nawyki, które mogą znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju NTM:
- utrzymuj prawidłową masę ciała,
- unikaj przewlekłego kaszlu – rzuć palenie,
- zwalczaj zaparcia przez dietę bogatą w błonnik i odpowiednie nawodnienie,
- nie nadwyrężaj mięśni miednicy podczas podnoszenia ciężarów,
- regularnie ćwicz mięśnie dna miednicy,
- kontroluj ilość spożywanych płynów – unikaj nadmiaru kofeiny i alkoholu.
Ćwiczenia mięśni dna miednicy – fundament profilaktyki
Ćwiczenia Kegla to prosta, ale bardzo skuteczna metoda wzmacniania mięśni podtrzymujących pęcherz i cewkę moczową.
Zaleca się:
- codziennie wykonywać kilka serii ćwiczeń,
- w razie potrzeby korzystać z pomocy fizjoterapeuty urologicznego lub uroginekologicznego,
- zachować systematyczność – efekty pojawiają się po kilku miesiącach.
Regularne ćwiczenia pomagają nie tylko kobietom po porodzie, ale też mężczyznom – szczególnie po operacjach prostaty czy przy zaburzeniach erekcji.
NTM a dzieci – znaczenie prawidłowego treningu czystości
Nietrzymanie moczu może mieć swoje źródło już w dzieciństwie. Zbyt wczesne zmuszanie dziecka do korzystania z nocnika może prowadzić do nadmiernego napięcia mięśni dna miednicy i problemów w dorosłym życiu.
Prawidłowy trening czystości warto rozpocząć około 2,5 roku życia, kiedy dziecko potrafi świadomie kontrolować mięśnie zwieracza.
Czytaj też:
Twoje nerki pracują bez przerwy. Sprawdź, jak codziennie wspierać układ moczowy i uniknąć chorób