Co roku Światowy Dzień AIDS przypomina, jak wiele pracy wciąż pozostało, aby skutecznie przeciwdziałać HIV. Choć dostępne terapie antyretrowirusowe umożliwiają osobom żyjącym z HIV normalne i długie życie, systemowe bariery, stygmatyzacja i brak nowoczesnej profilaktyki sprawiają, że epidemia w Polsce nie zwalnia. Fundacja Edukacji Społecznej (FES), reprezentująca w Polsce inicjatywę HIV Outcomes, zapowiada rekomendacje zmian w krajowej polityce zdrowotnej.
Rosnąca liczba zakażeń i opóźnione diagnozy
Od 1985 r. w Polsce zdiagnozowano ponad 30 tys. zakażeń HIV, ale – jak wskazują szacunki – nawet co druga lub trzecia osoba może nie być świadoma zakażenia. W 2024 r. wykryto 2291 nowych przypadków, a trend wzrostowy utrzymuje się trzeci rok z rzędu. Co piąty zgon związany z AIDS następuje w ciągu zaledwie sześciu miesięcy od rozpoznania.
Przyczyną tak trudnej sytuacji są m.in.: brak skojarzonej profilaktyki, ograniczony dostęp do PrEP, stygmatyzacja, niedostateczne dane epidemiologiczne oraz przepisy prawne, które budzą niepewność u osób żyjących z HIV.
– Jeśli chcemy to zmienić, potrzebujemy odważnych decyzji politycznych. Nadszedł czas, aby profilaktyka i opieka były równorzędnymi filarami zdrowia publicznego – podkreśla dr Magdalena Ankiersztejn-Bartczak, prezeska FES.
Nowoczesna opieka to nie tylko leczenie wirusa
Eksperci inicjatywy HIV Outcomes wskazują, że skuteczny system musi realnie odpowiadać na potrzeby zdrowotne, psychiczne i społeczne osób seropozytywnych.
– Chcemy przeciwdziałać stygmatyzacji, eliminować bariery prawne i wzmacniać profilaktykę skojarzoną. To fundament nowoczesnej opieki – zaznacza dr Grzegorz Jezierski, koordynator projektu w Polsce.
W ramach programu przygotowane zostaną:
- analiza obowiązujących przepisów,
- propozycje zmian legislacyjnych,
- ocena sytuacji epidemiologicznej,
- rekomendacje dotyczące profilaktyki i opieki.
Projekt zakłada współpracę z instytucjami państwowymi, ekspertami klinicznymi, organizacjami społecznymi i społecznością osób żyjących z HIV.
Profilaktyka skojarzona – konieczność, nie opcja
Fundacja Edukacji Społecznej od lat podkreśla, że profilaktyka skojarzona – łącząca PrEP, testowanie, prezerwatywy i edukację – jest najskuteczniejszą metodą zatrzymania nowych zakażeń.
– Kraje, które konsekwentnie inwestują w profilaktykę, notują gwałtowne spadki zakażeń. Jeśli Polska tego nie zrobi, nie zatrzyma epidemii – mówi dr Ankiersztejn-Bartczak.
PrEP, uznawany za najskuteczniejszą metodę zapobiegania zakażeniom HIV, w Polsce wciąż jest trudniej dostępny niż w Europie Zachodniej. Tymczasem koszty profilaktyki są wielokrotnie niższe niż koszty leczenia.
Samotestowanie – game changer w Polsce
Jednym z filarów nowoczesnej profilaktyki jest self-testing, który FES jako pierwsza organizacja w Polsce wprowadziła na szeroką skalę. Dzięki testom domowym bariera strachu i wstydu znacząco spada, co zwiększa wykrywalność we wczesnym stadium.
W Polsce test w kierunku HIV wykonało zaledwie 10 proc. dorosłych. 0- „Musimy w końcu zacząć działać wspólnie, aby skuteczne narzędzia profilaktyki stały się realnym standardem systemowym – apeluje dr Jezierski.
Czytaj też:
Liczba nowych zakażeń HIV w Polsce rośnie. Eksperci alarmują i zachęcają do testów