Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), 250 mln ludzi na świecie ma problemy ze wzrokiem. Dzięki wczesnemu wykrywaniu i regularnym badaniom kontrolnym, ryzyko pojawienia się poważniejszych chorób oczu można ograniczyć aż o 85 procent.
9 października, z inicjatywy WHO, obchodzimy Światowy Dzień Wzroku, który przypominać ma, że wady i choroby oczu często rozwijają się bezobjawowo. Tak jest m.in. z chorobami siatkówki takimi jak: zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) czy cukrzycowy obrzęk plamki (DME). Niestety chorzy ignorują objawy takie jak zmęczenie oczu czy zamglone widzenie. Tymczasem wczesna diagnoza i dostęp do nowoczesnych terapii dają realną szansę na zatrzymanie choroby i zachowanie widzenia na lata. Zdaniem profesora Roberta Rejdaka, prezesa Stowarzyszenia Chirurgów Okulistów Polskich, leczenie chorób plamki to wyścig z czasem, czy możemy ten wyścig wygrać?
Choroby siatkówki – cicha epidemia
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) oraz cukrzycowy obrzęk plamki (DME) to schorzenia dotykające milionów ludzi na całym świecie. W Polsce liczba pacjentów z AMD szacowana jest na ponad 140 tysięcy i ciągle rośnie. W dobie starzejącego się społeczeństwa chorych przybywa i może czekać nas epidemia chorób oczy. Już dziś osoby powyżej 60. roku życia stanowią ponad 25 procent społeczeństwa. Choroby siatkówki stają się więc jednym z największych wyzwań zdrowotnych w Polsce i na świecie.
AMD rozwija się zazwyczaj po 50. roku życia, a ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem. W najbardziej agresywnej postaci, czyli wysiękowej (nAMD), może prowadzić do szybkiej i nieodwracalnej utraty widzenia centralnego.
Wysiękowa postać choroby (nAMD) jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ jest związana z powstawaniem nowych nieprawidłowych naczyń siatkówki. Naczynia te przesiąkają i powodują między innymi oddzielenie się nabłonka barwnikowego odżywiającego siatkówkę. Prowadzi to do degeneracji plamki żółtej a w konsekwencji utraty wzroku.
– Niezdiagnozowane na czas choroby siatkówki są główną przyczyną utraty wzroku. Najgroźniejsze jest to, że przez długi czas nie dają żadnych objawów. A kiedy pacjenci zaczynają widzieć gorzej – często bywa już za późno, by w pełni uratować wzrok. Tymczasem leczenie chorób plamki to wyścig z czasem. Na szczęście dzięki nowoczesnej medycynie ten wyścig możemy wygrać – podkreśla prof. Robert Rejdak, kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, prezes Stowarzyszenia Chirurgów Okulistów Polskich.
Wczesna diagnoza – klucz do zatrzymania choroby
Eksperci alarmują, że choroby siatkówki mogą uszkodzić wzrok w ciągu zaledwie 2–3 miesięcy, dlatego wymagają pilnej diagnostyki i szybkiego wdrożenia leczenia. Tymczasem w Polsce pacjenci często czekają w kolejkach do okulisty znacznie dłużej. Dlatego potrzebne są zmiany w organizacji opieki okulistycznej. Bez szybkiej diagnostyki, wdrożenia leczenia i lepszej organizacji opieki medycznej, tysiące pacjentów może stracić szansę na zachowanie widzenia.
– Sukcesem leczenia chorób siatkówki takich jak nAMD czy DME jest szybkie rozpoczęcie terapii, najlepiej na wczesnym etapie choroby. Kiedy rozpoczynałem specjalizację z okulistyki, nie mogliśmy pomóc pacjentom z chorobami siatkówki. Rozkładaliśmy ręce. To było dwie dekady temu. W tej chwili mamy dostęp do najnowocześniejszych terapii, a odstępy między iniekcjami to nawet 4-5 miesięcy – zwraca uwagę prof. Rejdak.
– Nasi pacjenci w ramach finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia programu lekowego Leczenia chorób siatkówki mają dostęp do tych wszystkich nowoczesnych terapii anty-VEGF, a coraz częściej także do innowacyjnych leków bispecyficznych. To ogromny krok naprzód – zwraca uwagę prof. Robert Rejdak. Leki te hamują rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych w siatkówce i pozwalają na zatrzymanie postępu choroby, a w wielu przypadkach — na poprawę widzenia. Warunkiem jest odpowiednio wczesne wykrycie choroby i wdrożenie leczenia na jak najwcześniejszym etapie. Wczesna diagnoza i dostęp do nowoczesnych terapii mogą sprawić, że miliony Polaków zachowają niezależność i aktywność przez długie lata. To nasza inwestycja w przyszłość – podsumowuje specjalista.
Profilaktyka chorób oczu
Światowy Dzień Wzroku ma na celu podniesienie świadomości na temat znaczenia profilaktyki. Bo zdecydowana większość pacjentów mogłaby zostać wyleczona, albo choroba zostałaby zatrzymana na wczesnym etapie. Dlatego warto przypominać, jak ogromne znaczenie dla zachowania wzroku mają regularne badania wzroku, szybka diagnostyka i natychmiastowe wdrożenie odpowiedniej terapii.
– Zgłoszenie się do okulisty przy pierwszych objawach, takich jak zniekształcenie obrazu, falowanie linii czy trudności w czytaniu – to najważniejsze i pierwsze co możemy zrobić dla naszego wzroku – apeluje Małgorzata Pacholec prezes Stowarzyszenia Retina AMD Polska, inicjatorka kampanii Zachowaj Wzrok.
– Równie istotne jest jednak, aby rozmawiać z lekarzem o dostępnych, nowoczesnych możliwościach terapeutycznych. Dziś w ramach programu lekowego B.70, finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia, pacjenci z chorobami siatkówki mogą być leczeni preparatami podawanymi rzadziej, które pozwalają nie tylko zatrzymać progresję choroby, ale w wielu przypadkach również częściowo odwrócić utratę widzenia. To ogromny postęp w porównaniu do sytuacji sprzed kilkunastu lat, kiedy pacjenci pozostawali praktycznie bez skutecznych opcji terapeutycznych – dodaje Pacholec.
„Zachowaj Wzrok”
W 2023 roku ruszyła kampania „Zachowaj Wzrok”, zainicjowana przez Stowarzyszenie Retina AMD, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków oraz Instytut Prawa Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.
Jej celem jest szeroka edukacja na temat chorób siatkówki, takich jak AMD i DME, które mogą prowadzić do utraty wzroku. Materiały kampanii pozwalają osobom z grup ryzyka oraz ich opiekunom poznać przebieg choroby i świat widziany oczami pacjentów.
W ramach kampanii uruchomiono stronę www.zachowajwzrok.pl, gdzie dostępne są informacje o ośrodkach leczenia chorób siatkówki w Polsce, materiały edukacyjne oraz szybkie testy diagnostyczne. Celem kampanii jest zwiększenie świadomości społecznej oraz promocja profilaktyki AMD i DME.
Czytaj też:
Małgorzata Pacholec: Chcemy ratować ludzi przed ślepotąCzytaj też:
OCT zmieniło okulistykę na zawsze. Jubileusz 25-lecia pierwszego prototypu na konferencji w Toruniu