Od 1 kwietnia 2025 r. szczepionka przeciw półpaścowi jest kolejną bezpłatną szczepionką dla osób powyżej 65. roku życia, mających choroby współistniejące wymienione w obwieszczeniu Ministra Zdrowia z 19 marca 2025 roku w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
Chodzi o takie choroby jak:
- przewlekła choroba serca, płuc, cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek, niedobory odporności, uogólniona choroba nowotworowa, zakażenie HIV,
- chłoniak Hodgkina, białaczka, szpiczak mnogi,
- reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, łuszczycowe zapalenie stawów, nieswoiste zapalne choroby jelit, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty układowy.
Prawo do bezpłatnej szczepionki przeciw półpaścowi mają też osoby powyżej 65 roku życia leczone immunosupresyjnie, po przeszczepieniach.
Osoby w wieku od 18. do 65. roku życia z tymi chorobami zyskały prawo do refundacji szczepionki z 50-procentową odpłatnością.
Refundacja zgodna z oczekiwaniami ekspertów
O wprowadzenie bezpłatnych szczepień przeciw półpaścowi, szczególnie dla osób starszych z grup ryzyka apelowali od wielu miesięcy eksperci oraz organizacje pacjentów.
Powodem apeli było z jednej strony ryzyko rozwinięcia się poważnych powikłań półpaśca u osób niezaszczepionych, z grup ryzyka, a z drugiej strony – skuteczność i bezpieczeństwo szczepionki.
Półpasiec: choroba, która kryje się w organizmie
Półpaścem nie można zarazić się bezpośrednio od chorego; chorobę wywołuje wirus Varicella zoster, który pozostaje w organizmie w formie uśpionej po przechorowaniu ospy wietrznej.
– Zagrożony zachorowaniem jest każdy, kto w przeszłości przeszedł ospę wietrzną. Praktycznie każda dorosła osoba w przeszłości chorowała na ospę wietrzną, ponieważ jest to bardzo zaraźliwa choroba
– zaznacza prof. Ewa Augustynowicz z Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP-PZH-PIB.
– Pacjenci w większości nie mają świadomości, że wirus pozostaje w ich organizmie. U osób starszych, a także u pacjentów z chorobami obniżającymi odporność, m.in. z nowotworami, chorobami autoimmunologicznymi, po przeszczepach narządów, przyjmujących leczenie immunosupresyjne, może dojść do reaktywacji wirusa i zachorowania na półpasiec – wyjaśnia prof. Irena Walecka, kierownik Kliniki Dermatologii CMKP, PIM MSWiA, konsultant wojewódzki w dziedzinie dermatologii dla województwa mazowieckiego.
Pierwsze objawy są mało charakterystyczne: złe samopoczucie, świąd, pieczenie, ból. – Po kilku dniach na rumieniowym podłożu pojawiają się drobne pęcherzyki. Najczęściej zmiany zlokalizowane są po jednej stronie ciała i zajmują od jednego do kilku dermatomów, czasami mogą przekroczyć linię pośrodkową ciała i wtedy mówimy o półpaścu rozsianym. Bardzo groźne są takie lokalizacje jak okolica oka, w których półpasiec może prowadzić do zapalenia spojówek, zapalenia rogówki, zapalenia nerwu wzrokowego, a nawet utraty wzroku. Niebezpieczny jest też półpasiec uszny – mówi prof. Walecka.
W przypadku cięższych postaci półpaśca konieczna jest hospitalizacja i dożylna terapia przeciwwirusowa. Jednak często nawet skuteczne leczenie nie zapobiega powikłaniom, z których częstym jest neuralgia popółpaścowa, czyli przewlekły ból trwający powyżej 90 dni od pierwszych objawów półpaśca.
– Część pacjentów z powodu bólu nie może normalnie funkcjonować, pracować, a nawet spać, mają kłucie i pieczenie skóry, które porównują do przypiekania żelazkiem. Nawet założenie koszuli czy przykrycie kołdrą jest dla nich traumatycznym przeżyciem. Ból popółpaścowy to szósta przyczyna samobójstw osób starszych w Stanach Zjednoczonych
– zaznacza prof. Walecka.
Grupą szczególnego ryzyka, jeśli chodzi o wystąpienie neuralgii popółpaścowej, są osoby starsze, z naturalnie obniżoną odpornością, często również z wielochorobowością, jak również osoby w młodszym wieku, z niektórymi chorobami współistniejącymi. Zdarzają się też inne, bardzo ciężkie powikłania, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu. Mamy pod naszą opieką w Klinice Dermatologii dość dużą grupę pacjentów na leczeniu immunosupresyjnym i na leczeniu biologicznym, którą staramy się przy każdej wizycie zachęcać do szczepień, m.in. przeciw półpaścowi – dodaje prof. Walecka.
Co wiemy o skuteczności i bezpieczeństwie szczepionki przeciw półpaścowi
W Polsce jest dostępna szczepionka rekombinowana przeciw półpaścowi, która została zarejestrowana w 2017 roku przez FDA (Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków) dla osób od 50. roku życia, a w 2021 jej rejestracja została rozszerzona o profilaktykę półpaśca u osób w wieku od 18 lat z grup ryzyka. W Europie szczepionka została dopuszczona do obrotu przez Europejską Agencję Leków w 2018 roku.
– Szczepionka jest dostępna w Polsce od marca 2023 roku, ale ponieważ na świecie jest stosowana od kilku lat, bardzo wiele już o niej wiemy. Okazuje się, że cechuje się ona bardzo wysoką skutecznością kliniczną, również u osób w wieku powyżej 80 lat, co w przypadku innych szczepień nie zawsze ma miejsce. Dane pokazują, że odporność utrzymuje się co najmniej przez 10 lat, a szczepienie ma bardzo wysoką skuteczność: powyżej 90 proc. zarówno w ochronie przed półpaścem, jak i przed neuralgią popółpaścową
– zaznacza prof. Augustynowicz.
Czytaj też:
Konsultant krajowa: Okropna choroba. Może bardzo pogorszyć jakość życia
Zachorowanie na półpasiec nie chroni przed kolejnym epizodem choroby (wirus cały czas pozostaje w organizmie), dlatego zaszczepić się powinny również osoby, które chorowały na półpasiec. – To szczepienie jest ważne również dla osób, które chorowały na półpasiec i cierpią na neuralgię popółpaścową. Są dane pokazujące, że szczepienie może zmniejszać ciężkość epizodów neuralgii popółpaścowej. To ogromna nadzieja dla pacjentów, którzy cierpią na ten przerażający ból. Są też wstępne dane pokazujące, że szczepienie obniża ryzyko pojawienia się demencji u osób starszych. Na pewno jeszcze będziemy dowiadywać się wiele na temat korzyści ze stosowania tej szczepionki – przyznaje prof. Augustynowicz.
Lekarz POZ powinien mówić o szczepieniach
– Cieszę się z decyzji o włączeniu szczepienia przeciw półpaścowi na listę bezpłatnych leków dla seniorów z chorobami współistniejącymi. Zdecydowana większość seniorów ma wielochorobowość, tak więc będzie miała dostęp do bezpłatnej szczepionki. Oby takich decyzji było więcej. Jestem za tym, żeby było jak najwięcej bezpłatnych szczepień dla osób 65 plus, zgodnie z zasadą, że łatwiej i taniej dla systemu ochrony zdrowia jest zapobiegać chorobom niż je potem leczyć – podkreśla prof. Tomasz Targowski, krajowy konsultant w dziedzinie geriatrii.
Obecnie kluczową kwestią będzie dotarcie do osób uprawnionych z informacją o refundacji, a do seniorów – o tym, że szczepionka jest bezpłatna i mogą z niej skorzystać. Kluczowa jest tu rola lekarzy, zwłaszcza lekarzy rodzinnych.
– Podczas każdej wizyty warto wspomnieć o szczepieniu. Wiele osób zaszczepi się, jeśli usłyszy od swojego lekarza, że warto to zrobić. Jeśli pacjent obawia się działań niepożądanych, warto z nim na ten temat rozmawiać. Ja sama mówię o najczęstszych działaniach niepożądanych, takich jak niewielki ból w miejscu wkłucia czy gorączka, i o tym, jak sobie z nimi poradzić. To budzi zaufanie pacjentów i z reguły po takiej rozmowie decydują się na zaszczepienie – zaznacza dr n. med. Justyna Tymińska, członek Zarządu Oddziału Warszawsko-Mazowieckiego Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.
Czytaj też:
Bezpłatne szczepionki na liście S, nowe leki refundowane od kwietnia. Kto zyska?