Badania Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH pokazują, że skala palenia wśród młodzieży osiągnęła niepokojący poziom. Aż 50 proc. uczniów przyznaje, że próbowało papierosów, a co czwarta osoba w wieku 15–18 lat pali codziennie. Coraz popularniejsze są e-papierosy, które – wbrew powszechnym opiniom – również powodują silne uzależnienie i niosą ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne.
Nikotyna to nie jedyny problem
Palenie tytoniu to nie tylko uzależnienie od nikotyny. Dym papierosowy zawiera setki toksycznych substancji, w tym tlenek węgla i związki smoliste, które uszkadzają płuca, układ krążenia, narządy wzroku i rozrodczości. U młodych ludzi palenie:
- zwiększa ryzyko infekcji dróg oddechowych, zapalenia krtani i POChP,
- prowadzi do nowotworów płuc, krtani, przełyku i gardła,
- zaburza krążenie i zwiększa ryzyko zawału serca,
- przyspiesza procesy zapalne i pogarsza przebieg chorób autoimmunologicznych,
- wpływa negatywnie na płodność oraz może osłabiać działanie leków hormonalnych,
- nasila problemy okulistyczne, m.in. zaćmę i zwyrodnienie plamki żółtej.
Skutki palenia są szczególnie groźne dla nastolatków, których organizm nadal się rozwija. Wczesny kontakt z nikotyną może trwale wpłynąć na układ nerwowy i utrwalić mechanizmy uzależnienia.
Czytaj też:
Jak wyglądają płuca palacza i płuca zdrowej osoby? Sprawdź – różnice są szokujące
Dlaczego młodzież sięga po papierosy?
Eksperci wskazują, że nastolatki często palą z powodów emocjonalnych i społecznych. Chcą poczuć się dorosłe, zaimponować rówieśnikom lub uporać się ze stresem. Dla wielu z nich palenie jest formą buntu, odreagowania napięcia czy próbą kontroli masy ciała. Część młodych ludzi sięga po papierosy z ciekawości – pierwszy kontakt z nikotyną zwykle jest przypadkowy, ale już po kilku próbach pojawia się silne uzależnienie.
W ostatnich latach ogromne znaczenie ma również marketing nowoczesnych produktów nikotynowych. E-papierosy czy podgrzewacze tytoniu reklamowane są jako „mniej szkodliwe”, a ich kolorowe opakowania i słodkie smaki przyciągają młodych użytkowników. Aż 78 proc. nastolatków wybiera e-papierosy o smakach owocowych lub deserowych, co sprzyja eksperymentowaniu.
Dane, które niepokoją
Z badania PolNicoYouth, przeprowadzonego na grupie 17 tysięcy uczniów, wynika, że:
- ponad 60 proc. uczniów i prawie połowa 15-latków paliła lub próbowała nikotyny,
- 30 proc. młodzieży po raz pierwszy zetknęło się z nikotyną w e-papierosie,
- 14 proc. użytkowników e-papierosów stosowało je do wdychania substancji psychoaktywnych,
- tylko kilku procentom młodych odmówiono sprzedaży wyrobów nikotynowych,
- aż 70 proc. palących nie otrzymało żadnego wsparcia w rzuceniu nałogu.
Te dane pokazują, że mimo zakazów sprzedaży nikotyny nieletnim, prawo jest nagminnie łamane, a profilaktyka antynikotynowa w szkołach jest dalece niewystarczająca.
Jak pomóc nastolatkowi rzucić palenie?
Najważniejsze to zrozumienie i wsparcie, a nie kary czy zakazy. Rodzic, który podejrzewa, że jego dziecko pali, powinien spokojnie porozmawiać i dowiedzieć się, co stoi za tym zachowaniem. Pomaga:
- rozmowa o powodach palenia i jego konsekwencjach,
- wskazanie estetycznych skutków (nieprzyjemny zapach, szara cera),
- uświadomienie kosztów finansowych nałogu,
- zachęcanie do alternatywnych zachowań redukujących stres (herbata, ruch, kontakt z rówieśnikami).
Nie wolno stosować metod siłowych – zakazy i kary zwykle wzmacniają bunt. Warto też pamiętać, że młody palacz potrzebuje często pomocy specjalisty. Skuteczne wsparcie oferuje Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym (tel. 801 108 108 lub 22 211 80 15), działająca przy Centrum Onkologii – Instytucie w Warszawie.
Czytaj też:
Przez palenie papierosów umiera w Polsce 81 tysięcy osób rocznie. Jakie rozwiązania?
Profilaktyka zaczyna się w domu
Specjaliści podkreślają, że najlepszym sposobem na uniknięcie uzależnienia jest rozmowa i własny przykład. Dzieci rodziców niepalących znacznie rzadziej sięgają po nikotynę. Ważne, by nie bagatelizować pierwszych eksperymentów z papierosem – to często początek nałogu, który w dorosłym życiu trudno przezwyciężyć.