Jeśli chodzi o przyczyny powstawania nowotworu, w takim samym stopniu za czynnik ryzyka Polacy wskazują palenie tytoniu jak zachorowania w rodzinie – tak wynika z badań ankietowych przeprowadzonych przez Institute for Health (czynniki związane ze stylem życia i środowiskiem odpowiadają za ok 80 proc. zachorowań).
Co również zaskakujące: Polacy wiedzą o badaniach profilaktycznych, ale mimo świadomości konieczności ich wykonywania – rzadko je wykonują.
Wiedzą, ale (za) rzadko się badają
Polacy deklarują szeroką wiedzę na temat skutecznych metod ochrony przed nowotworami. Najczęściej wskazywano na regularne badania profilaktyczne (77 proc.), unikanie palenia tytoniu (77 proc.) oraz unikanie kontaktu z substancjami rakotwórczymi (77 proc.). Wykonywanie regularnie badań profilaktycznych deklaruje jedynie 37% ankietowanych, choć ważne jest to, że 52% spośród osób, które nie badają się, deklaruje chęć zmiany.
– Pomimo dostępności do badań przesiewowych, uczestnictwo Polaków w tych badaniach na tle innych krajów europejskich wciąż jest poniżej średniej. Polacy mają świadomość na temat czynników rakotwórczych i badań, które powinni zrobić, ale nie mają informacji o tym, gdzie mogą je bezpłatnie wykonać.
Nie każdy wie, że na stronie pacjent.gov.pl można dowiedzieć się, gdzie w danym województwie, najbliżej miejsca zamieszkania, można wykonać poszczególne badania. Mam nadzieję, że już niedługo cała baza z informacjami o badaniach profilaktycznych będzie dostępna w jednym miejscu – w Narodowym Portalu Onkologicznym – mówi prof. dr hab. Piotr Rutkowski, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, członek Rady Naukowej Institute for Health.
Prof. Rutkowski zaznacza, że w Polsce wachlarz badań przesiewowych jest na dobrym poziome. – Profilaktyczna cytologia jest dostępna bez kolejek w każdym regionie. Jest coraz więcej placówek, które oferują pacjentom profilaktyczną kolonoskopię. W ramach programu wczesnego wykrywania raka płuca w wybranych placówkach wprowadzono także dostęp do niskodawkowej tomografii komputerowej. W ostatnich latach wymienione zostały stare mammografy na nowoczesne urządzenia cyfrowe, które zapewniają dużo lepszą jakość. Trwają także pilotaże programu wczesnego wykrycia raka gruczołu krokowego. Oczekujemy wprowadzenia badania HPV-DNA w ramach profilaktyki raka szyjki macicy. Jako onkolodzy dążymy również do tego, aby Polacy mieli dostęp do testu FIT, który jest alternatywą dla kolonoskopii w ramach profilaktyki raka jelita grubego – wskazuje prof. Rutkowski.
– Zwiększenie uczestnictwa w już dostępnych badaniach przesiewowych znacznie poprawiłoby wyniki leczenia nowotworów. Dla przykładu przeżywalność w czerniaku w ciągu ostatnich 8 lat wzrosła w Polsce o około 20%. To naprawdę olbrzymi postęp. Wynika to częściowo z dostępu do nowych leków, ale przede wszystkim wiąże się z wczesnym wykrywaniem czerniaków – dodaje prof. Rutkowski.
1,5 mln osób skorzystało z bezpłatnego programu badań „Profilaktyka 40 PLUS” od jego startu w lipcu 2021 do 16 stycznia 2023 roku, ale uprawnionych jest 20 mln.
Czytaj też:
Prof. Raciborska: 1200 zachorowań rocznie na nowotwory złośliwe u dzieci
– To oznacza, że albo informacja o programie nie dotarła do grupy docelowej, albo nie została zakomunikowana w odpowiedni sposób. Edukacja i komunikacja zdrowotna jest niezwykle istotna z wielu względów. Z badania, które przeprowadzaliśmy wynika, że tylko 20% respondentów otrzymało wiedzę na tematy zdrowotne w szkole, a 54% wiedzę czerpie z internetu. Warto więc zadbać, aby umieszczane tam treści były wiarygodne. Ponadto, oprócz nakładu na realizację programu, w budżecie powinny zostać przewidziane środki finansowe, które pozwolą na efektywną promocję przedsięwzięcia – mówi Marta Domańska, dyrektorka think tanku Institute for Health.
Szczepienia przeciw HPV: wciąż mało osób się szczepi
73 proc. ankietowanych Polaków słyszało o wirusie HPV, 35 proc. Polaków deklaruje, że zaszczepiłoby się na HPV, a 41 proc. zaszczepiłoby się, gdyby szczepienie było bezpłatne.
52 proc. ankietowanych deklaruje, że zaszczepiłoby swoje dziecko przeciwko HPV. I tu znów deklaracje są sprzeczne z praktyką. Z danych Ministerstwa Zdrowia wynika, że ze szczepień przeciwko wirusowi HPV od 1 czerwca 2023 roku (start programu bezpłatnych szczepień) do 11 czerwca 2024 roku pierwszą dawkę szczepionki przyjęło 181 799 dzieci. Kolejną dawkę przyjęło 87 174 osób. Do końca roku uprawnionych do szczepienia będzie 905 000 dzieci.
Czytaj też:
Najnowocześniejsza terapia leczenia chorób nowotworowych w Lublinie