Kleszcz pospolity jest pajęczakiem, który przechodzi trzy fazy cyklu rozwojowego – od larwy po nimfę aż do postaci dorosłej w ciągu 2–3 lat. Żeby mógł się przekształcić w kolejną postać, musi napić się krwi zwierzęcia lub człowieka. Kleszcz może mieć wielkość główki od szpilki. Czeka na żywiciela na krzewach, w trawie, w miejscach wilgotnych.
Kleszcze są najbardziej aktywne od wiosny do wczesnej jesieni. Ich ukąszenie, choć bezbolesne, może wiązać się z ryzykiem zakażenia chorobami odkleszczowymi. Dane NFZ są alarmujące. Liczba pacjentów z tymi chorobami rośnie. W 2024 r. przekroczyła 98 tys.
Borelioza i poważne powikłania
Kleszcze są nosicielami groźnych dla ludzi patogenów. Borelioza, inaczej choroba z Lyme, to choroba bakteryjna. Niewielki odsetek kleszczy jest nosicielami i nie każdy kontakt z zakażonym kleszczem powoduje zachorowanie, ale jeśli borelioza się rozwinie, może prowadzić do poważnych powikłań.
Borelioza może rozwijać się w ciągu miesięcy, a nawet lat. Bezwzględnie trzeba ją leczyć. Dlatego już pierwsze objawy wymagają antybiotykoterapii.
Nieleczona borelioza może prowadzić do wielu groźnych powikłań neurologicznych, zaburzeń serca czy chorób stawów. Konieczny może być pobyt w szpitalu i rehabilitacja.
Jak rozpoznać zakażenie?
W ciągu 1-6 tygodni w miejscu ugryzienia przez kleszcza mogą się pojawić:
- rumień wędrujący – zmiana o kształcie owalnym, która w miarę upływu czasu się powiększa (na ogół ma kształt obrączkowaty, jednak czasami może mieć inną postać lub w ogóle nie wystąpić)
- gorączka
- zmęczenie
- bóle głowy
- uczucie rozbicia.
WAŻNE! Uważnie obserwuj swoje samopoczucie i wygląd skóry po ugryzieniu. Samoistne zniknięcie rumienia wędrującego nie oznacza wyzdrowienia.
Utrzymuje się wysoka liczba zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze. W 2024 roku lekarze POZ udzielili pomocy ponad 98 tys. pacjentom z chorobami odkleszczowymi. Wśród nich, aż 62 tys. osób miało boreliozę – chorobę, która nieleczona prowadzi do groźnych powikłań neurologicznych i kardiologicznych.
Najwięcej pacjentów zgłasza się do lekarza POZ z chorobą odkleszczową od czerwca do sierpnia, kiedy spędzamy więcej czasu wśród zieleni.
Rzadszą, ale bardziej niebezpieczną chorobą przenoszoną przez kleszcze jest wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu.
Czytaj też:
Sanepid ostrzega: co grozi latem i jak się chronić? Kampania „Bezpieczne wakacje”
Im dłużej, tym większe ryzyko
Jeżeli zobaczyłeś kleszcza wkłutego w skórę – usuń go jak najszybciej. Im dłużej kleszcz ma kontakt z krwią człowieka, tym większe jest ryzyko zakażenia.
Znaczący wzrost ryzyka zakażenia bakterią przenoszoną przez kleszcze pojawia się po 36 godzinach od momentu wkłucia.
W aptekach są dostępne narzędzia do bezpiecznego i skutecznego, samodzielnego usuwania kleszczy. Wszystkie z nich gwarantują bezpieczne uchwycenie kleszcza bliżej skóry i wyciągnięcie go.
Po usunięciu kleszcza należy zastosować czynności higieniczne tj. umycie i zdezynfekowanie skóry np. wodą utlenioną.
Co zrobić, kiedy kleszcz pozostanie w skórze?
W sytuacji, w której w trakcie usuwania kleszcza pozostanie duży fragment jego ciała np. główka, należy zgłosić się do lekarza.
Mniejsze fragmenty kleszcza, które w trakcie usuwania pozostaną pod skórą z reguły nie zwiększają ryzyka zakażenia, wówczas wystarczy umycie i dezynfekcja rany.
Nieprawidłowe usuwanie kleszczy może zwiększyć ryzyko zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Pamiętaj więc, by kleszcza:
- nie wyciągać „gołymi” palcami
- nie rozgniatać
- nie wyciskać
- nie wykręcać
- nie przypalać
- nie smarować tłustymi substancjami lub innymi chemikaliami np. kosmetykami do ciała, oliwą z oliwek
- nie usuwać igłą.
Jeśli kleszcz zostanie w całości usunięty przed upływem 24 – 48 h od ukąszenia, ryzyko rozwoju choroby jest mniejsze.
Kiedy po pomoc do lekarza
Porady lekarza mogą wymagać sytuacje, w których:
- wystąpiło zaczerwienie i/lub obrzęk, w miejscu wkłucia i/lub wokół niego po całkowitym lub niecałkowitym usunięciu kleszcza (w sytuacjach, gdy pozostał duży fragment)
- wystąpiły nagłe i inne poważne objawy:
- wysoka gorączka
- nudności i wymioty
- bóle głowy lub objawy neurologiczne.
Jeśli lekarz zadecyduje o konieczności interwencji chirurgicznej, otrzymasz odpowiednie skierowanie na dalsze leczenie.
Jak zapobiegać zachorowaniu?
Unikaj spacerów porośniętymi brzegami rzek, wśród wysokich traw, na leśnych mokradłach – to naturalne środowisko bytowania kleszczy.
Załóż wysokie buty, długi rękaw i długie spodnie, zadbaj o nakrycie głowy
Wybieraj ubrania o jasnych kolorach, na których szybciej można zaobserwować kleszcza i usunąć go zanim dojdzie do ukąszenia
Stosuj środki odstraszające kleszcze np.: kremy, aerozole, olejki
Po spacerze wytrzep odzież, aby usunąć kleszcze, które nie zdążyły się wkłuć w skórę i obejrzyj całe ciało, zwracając szczególną uwagę na okolice brzucha, piersi, pachwin i kolan – to częste obszary ukąszeń kleszczy.
Czytaj też:
Szczepienia w podróży. Sprawdź – obowiązkowe i zalecane przed wyjazdem za granicęCzytaj też:
HIV nie pyta o wiek. Coraz więcej zakażeń po 50-tce – rusza akcja profilaktyczna dla seniorów