Kwestia szczepień obowiązkowych dzieci nieustannie wzbudza emocje czy mówiąc wprost – sprzeciw. Wyrazem tego sprzeciwu jest m.in. rosnąca z każdym rokiem liczba uchyleń od takich szczepień.
Czy rodzic może nie wyrazić zgody na szczepienie?
Często podejmowany jest też temat braku zgody rodziców czy opiekunów na taki zabieg. W ostatnim czasie pojawiła się w tej sprawie petycja skierowana do ministra zdrowia „o przypomnienie Państwowej Inspekcji Sanitarnej, że zabieg obowiązkowego szczepienia ochronnego dziecka nie może być wykonany bez zgody opiekuna prawnego tego dziecka”.
Jej autor pisze, że w „związku z tym, że państwowe powiatowe i wojewódzkie inspektoraty sanitarne nagminnie wprowadzają Polaków w błąd (przy okazji prowadzenia postępowań przymuszających), jakoby do wykonania zabiegu obowiązkowego szczepienia ochronnego nie była potrzebna zgoda rodziców dziecka poddawanego tym szczepieniom, wnoszę, aby Minister Zdrowia niezwłocznie zobowiązał Głównego Inspektora Sanitarnego do przypomnienia wojewódzkim oraz powiatowym inspektorom sanitarnym, że zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem zabieg obowiązkowego szczepienia dziecka nie może być wykonany bez zgody opiekuna prawnego tego dziecka, więc zarówno art. 32 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza, jak i art. 16 ustawy o prawach pacjenta, oraz art. 16 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej mają zastosowanie także w przypadku obowiązkowych szczepień ochronnych”.
Przypomnijmy, że petycja to prośba lub żądanie skierowane do organu władzy publicznej, która może dotyczyć zmiany przepisów prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania w określonej sprawie, lub działań dotyczących wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego.
Obowiązek wykonywalny i egzekwowalny
W imieniu resortu odpowiedział Kuba Sękowski, zastępca dyrektora Departamentu Zdrowia Publicznego MZ.
Na wstępie wyjaśnia, że podstawą prawną do nałożenia obowiązku szczepień przeciw wybranym chorobom zakaźnym są przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, który zobowiązuje osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do poddawania się obowiązkowym szczepieniom, przy czym zgodnie w odniesieniu do osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych (m.in. osoba niepełnoletnia) odpowiedzialność za wypełnienie tego obowiązku ponosi opiekun (najczęściej jest to rodzic).
Obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym wynika wprost z przepisów prawa, wobec czego nie ma podstaw do jego konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej i stanowisko takie znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych.
„Obowiązek poddania dziecka szczepieniom ochronnym jest bezpośrednio wykonalny i staje się egzekwowalny w chwili wejścia osoby objętej obowiązkiem w granice wiekowe zakreślone przez ustawę” – pisze Sękowski.
Czytaj też:
Grzesiowski zapowiada zmianę systemu szczepień. „Dane o niezaszczepionych są zaniżone"
Pacjent ma prawo odmowy, ale grozi to sankcjami
Zastępca dyrektora przypomina, że pacjent (lub jego opiekun) – zgodnie z przepisami ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody.
Jednak „w przypadku obowiązkowych szczepień, obowiązek ich wykonania wynika wprost z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, a brak zgody szczepionego bądź jego przedstawiciela ustawowego nie zmienia faktu istnienia tego obowiązku”.
Oznacza to, że ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi stanowi lex specialis (regułę kolizyjną) w zakresie możliwości odmowy poddania się szczepieniu ochronnemu w stosunku do ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
„Odmowa zaszczepienia dziecka skutkuje powiadomieniem powiatowego inspektora sanitarnego oraz wdrożeniem procedury, mającej na celu wyegzekwowanie tego obowiązku. Środkiem przymusu w takim przypadku jest grzywna” – pisze.
Sękowski dodaje, że sąd wskazał, że w przypadku obowiązkowych szczepień ochronnych wyłączone jest uprawnienie pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody. Co więcej, „zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną przewidzianą w kodeksie wykroczeń”.
Z kolei NSA uznał, że „obowiązek szczepienia stanowi wprawdzie ingerencję w integralność fizyczną osoby i jako przymusowa interwencja medyczna wchodzi w zakres gwarancji prawa do poszanowania życia prywatnego i art. 8 Konwencji Praw Człowieka, jednakże ustawowy nakaz szczepień i wynikające stąd sankcje administracyjne realizują ważne cele społeczne, to jest ochronę zdrowia publicznego i ochronę praw innych osób”.
Urzędnik kończy odpowiedź stwierdzeniem, że postulat podnoszony w petycji nie wymaga interwencji ze strony Ministra Zdrowia.
Czytaj też:
Ważna zmiana dotycząca szczepień dzieci. Jeszcze w tym roku