– Nowoczesna opieka nad pacjentami z rakiem płuca nie może opierać się wyłącznie na leczeniu pojedynczych przypadków w rozproszonych ośrodkach, bez skoordynowanego planu postępowania – podkreślał prof. Rodryg Ramlau, prezes Polskiej Grupy Raka Płuca (PGRP), podczas dyskusji na sejmowej Podkomisji ds. Onkologii. Eksperci zaznaczali, że konieczne jest pilne stworzenie ośrodków kompleksowej opieki Lung Cancer Units (LCU).
Rak płuca wymaga kompleksowej opieki
W czerwcu 2024 r. PGRP, we współpracy z kilkunastoma towarzystwami naukowymi oraz organizacjami zajmującymi się tematyką raka płuca, zainicjowała Misję Rak Płuca 2024–2034. Celem Misji jest poprawa wyników leczenia: obecnie rak płuca jest najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych w Polsce, zarówno u mężczyzn, jak kobiet. Jednocześnie jest to nowotwór, w przypadku którego w ostatnich latach pojawiło się bardzo wiele nowych leków.
– Rak płuca to nowotwór szczególny: nie tylko ze względu na swoją agresywność, ale także ze względu na to, że jego skuteczne leczenie wymaga błyskawicznej diagnostyki, dostępu do nowoczesnych terapii i ścisłej współpracy lekarzy różnych specjalizacji – zaznaczył prof. Ramlau.
Kluczowym rozwiązaniem, które mogłoby zmienić obecny stan rzeczy, jest utworzenie Lung Cancer Units – wyspecjalizowanych, wielodyscyplinarnych ośrodków dedykowanych wyłącznie pacjentom z rakiem płuca. Podobne jednostki funkcjonują z powodzeniem w Niemczech, Francji czy Wielkiej Brytanii, znacznie skracając czas diagnostyki i zwiększając skuteczność leczenia.
– W tej chwili pacjent z podejrzeniem raka płuca często czeka tygodniami na pełną diagnostykę i rozpoczęcie leczenia. W tym czasie choroba postępuje, zmniejszając szanse na skuteczną terapię. W Lung Cancer Units diagnostyka mogłaby być realizowana kompleksowo, w jednym miejscu i w jak najkrótszym czasie – dodawał prof. Ramlau.
Podkreślił, że w Polsce istnieją już ośrodki dysponujące odpowiednim zapleczem do stworzenia LCU – kluczowe jest jednak ich formalne uznanie i wdrożenie systemowych rozwiązań umożliwiających ich funkcjonowanie. Ośrodki powinny powstawać w dużych ośrodkach onkologicznych lub w konsorcjum z nimi, w celu zapewnienia leczenia zgodnego ze standardami klinicznymi.
Gotowy projekt modelu LCU w Polsce, nad którym pracowali m.in. Konsultant Krajowy w dziedzinie Onkologii Klinicznej, liczni eksperci, w tym z Polskiej Grupy Raka Płuca, powstał w ramach Krajowej Rady Onkologicznej i w połowie 2024 roku został przekazany do resortu zdrowia do prac legislacyjnych.
Ministerstwo Zdrowia o statusie prac nad Lung Cancer Units
Dyrektor Dominika Janiszewska-Kajka, zastępca dyrektora Departamentu Lecznictwa w Ministerstwie Zdrowia, zaznaczyła, że resort zdrowia widzi potrzebę poprawy jakości leczenia raka płuca i prowadzi analizy dotyczące sposobu organizacji i finansowania takich ośrodków. – Obecnie pracujemy nad wytycznymi, które pozwolą określić, jakie placówki mogłyby pełnić funkcję Lung Cancer Units. Jednym z kluczowych wyzwań jest ustalenie standardów kadrowych, sprzętowych oraz ścieżek finansowania takich jednostek – mówiła. Podkreśliła, że jednym z kluczowych działań jest wprowadzenie badań przesiewowych w kierunku raka płuca, w tym trwałe uwzględnienie niskodawkowej tomografii komputerowej w koszyku profilaktycznych programów zdrowotnych (przesiewowych).
Zapowiedziała, że w najbliższych miesiącach mogą pojawić się pierwsze pilotażowe ośrodki Lung Cancer Unit, jednak zaznaczyła, że pełne wdrożenie tego modelu wymaga jeszcze doprecyzowania kwestii organizacyjnych i legislacyjnych.
Kiedy ruszą badania przesiewowe i dostęp do diagnostyki molekularnej
Skuteczny program badań przesiewowych jest konieczny, aby diagnozować raka płuca na wczesnym etapie, kiedy możliwości skutecznego leczenia są największe. Z danych wynika, że obecnie większość przypadków wykrywana jest w zaawansowanym stadium, kiedy szanse na wyleczenie są znacznie ograniczone.
Podczas posiedzenia poruszony został również temat dostępności nowoczesnej diagnostyki molekularnej, która jest kluczowa dla skutecznej terapii raka płuca. Aleksandra Wilk, przedstawicielka organizacji pacjenckiej, wskazała na problemy związane z finansowaniem badań diagnostycznych, takich jak oznaczanie ekspresji PD-L1, które mają kluczowe znaczenie dla kwalifikacji pacjentów do terapii immunoonkologicznych.
– Obecnie pacjenci często muszą finansować diagnostykę molekularną z własnych środków lub czekać na jej realizację w ramach ograniczonego budżetu placówek. To znacząco opóźnia rozpoczęcie leczenia i zmniejsza szanse na skuteczną terapię – alarmowała Aleksandra Wilk.
Eksperci zwrócili także uwagę na potrzebę wznowienia akredytacji zakładów patomorfologii, która nie tylko gwarantuje jakość badań diagnostycznych, ale też umożliwia ich pełne finansowanie przez płatnika publicznego.
– W tej chwili cześć badań nie jest zlecanych (w tym ocena ekspresji białka PD-L1), ponieważ grono zakładów nie ma akredytacji, a od ponad roku nie jest ona kontynuowana
– wskazywała prof. Renata Langfort, prezes Polskiego Towarzystwa Patologów, apelując do ministerstwa zdrowia o podjęcie pilnych działań w tym zakresie.
Pilna potrzeba systemowych zmian
Lung Cancer Units to model, który należy jak najszybciej wdrożyć w Polsce. Najważniejsze postulaty poruszane podczas posiedzenia to:
- szybkie opracowanie wytycznych i konsensusu dla Lung Cancer Units i utworzenie pierwszych pilotażowych placówek,
- poprawa dostępności badań diagnostycznych, w tym kompleksowego profilowania genomowego (CGP) oraz pełnego finansowania oznaczania ekspresji PD-L1 jako standardowego elementu badań predykcyjnych (diagnostycznych).
- zwiększenie nakładów na program badań przesiewowych i jego finansowanie z koszyka świadczeń gwarantowanych, aby diagnozować raka płuca na wczesnym etapie
- zapewnienie pacjentom kompleksową i skoordynowaną opiekę, eliminując rozproszenie procesu diagnostyki i leczenia.
Czytaj też:
Przełom w diagnostyce onkologicznej. Minister Demkow: Projekt jeszcze w tym tygodniu