Coraz więcej pacjentów z chorobami układu krążenia podejmuje podróże turystyczne – zarówno krótkie wyjazdy krajowe, jak i wielogodzinne loty międzykontynentalne. – Choroba sercowo-naczyniowa sama w sobie nie musi stanowić przeciwwskazania do aktywnego spędzania czasu wolnego, jednak w praktyce klinicznej powinniśmy przypominać chorym o specyficznych zagrożeniach, które mogą ujawnić się w czasie urlopu – podkreśla prof. Piotr Jankowski.
Nieregularny tryb życia i używki
Szczególnie młodzi pacjenci, nieodczuwający codziennych ograniczeń wynikających z choroby, są narażeni na ryzykowne zachowania: brak snu, spożywanie alkoholu, używanie tytoniu czy substancji psychoaktywnych. Czynniki te sprzyjają występowaniu zaburzeń rytmu, nadciśnienia tętniczego, dysfunkcji blaszek miażdżycowych, ostrych zespołów wieńcowych oraz incydentów naczyniowo-mózgowych. Jedną z licznych ról lekarza jest przypominanie, że nadmierna wakacyjna „swoboda” może prowokować ostre incydenty sercowo-naczyniowe.
Nagła aktywność fizyczna
W średnim wieku, zwłaszcza u osób prowadzących siedzący tryb życia, nagłe podjęcie intensywnego wysiłku – pływania na dużych dystansach, biegania czy wspinaczki – bywa niebezpieczne. Brak wcześniejszej adaptacji organizmu czyni takie aktywności realnym czynnikiem ryzyka poważnych zdarzeń kardiologicznych. Zalecenia przedwyjazdowe powinny więc obejmować stopniowe zwiększanie aktywności oraz realistyczną ocenę możliwości organizmu chorego.
Leki – problem zapominania
Typowym błędem pacjentów jest nieregularne przyjmowanie lub całkowite zaprzestanie farmakoterapii w czasie urlopu. Ryzyko zaostrzeń choroby serca rośnie szczególnie podczas podróży w rejony o ograniczonym dostępie do opieki medycznej lub barierze językowej. Konieczne jest zwracanie uwagi na odpowiedni zapas leków, ich właściwe dawkowanie i przypominanie o konieczności kontynuacji terapii mimo dobrego samopoczucia.
Loty samolotem i ryzyko zakrzepowo-zatorowe
Choć samo podróżowanie drogą lotniczą nie stanowi przeciwwskazania, długotrwała immobilizacja podczas lotów ponad 6–8-godzinnych sprzyja powikłaniom zakrzepowo-zatorowym. U pacjentów o znacząco zwiększonym ryzyku zakrzepowo-zatorowym należy rozważyć farmakologiczną profilaktykę przeciwzakrzepową, a także stosować proste środki niefarmakologiczne – odpowiednie nawodnienie, ćwiczenia kończyn dolnych, unikanie odwodnienia i alkoholu.
Zmiana strefy czasowej
Jet lag stanowi istotne obciążenie dla układu krążenia. Zaburzenia rytmu dobowego mogą nasilać objawy choroby wieńcowej, zaburzeń rytmu i niewydolności serca. Pacjenci powinni być uprzedzeni, że trudności adaptacyjne nasilają się proporcjonalnie do liczby godzin różnicy czasu i mogą wymagać modyfikacji schematów leczenia.
Góry – ryzyko niedotlenienia
Wspinaczka wysokogórska jest szczególnym wyzwaniem dla chorych kardiologicznych. Nawet umiarkowane wysokości mogą stanowić zagrożenie dla osób nieprzyzwyczajonych do wysiłku. Dramatycznym przykładem pozostaje śmierć Aleksandra Doby na Kilimandżaro – doświadczonego sportowca, którego organizm nie był zaadaptowany do niskiego ciśnienia atmosferycznego i hipoksji. Pacjenci z chorobą układu krążenia powinni przejść wnikliwa ocenę wydolności, a w przypadku istotnych chorób serca – unikać dużych wysokości, szczególnie bez powolnej stopniowej adaptacji na stopniowo wzrastającej wysokości.
Nurkowanie a układ krążenia
U pacjentów z chorobami serca i naczyń planujących nurkowanie konieczna jest szczegółowa kwalifikacja kardiologiczna, ponieważ środowisko hiperbaryczne istotnie obciąża układ krążenia. Zwiększony powrót żylny, wzrost ciśnienia tętniczego oraz bradykardia mogą destabilizować przebieg choroby wieńcowej, niewydolności serca czy istotnych wad zastawkowych. Przeciwwskazaniem są m.in. niewyrównane nadciśnienie, objawowa choroba wieńcowa, istotne zaburzenia rytmu oraz prawo-lewostronne przecieki (np. drożny otwór owalny) zwiększające ryzyko choroby dekompresyjnej. Zaleca się wykonanie EKG spoczynkowego i wysiłkowego, a w razie wskazań echokardiografii z oceną frakcji wyrzutowej i obecności przecieków. Pacjent powinien być poinformowany o ryzyku arytmii, zatorów gazowych i nagłego zgonu sercowego. Nurkowanie można rozważać wyłącznie u chorych stabilnych klinicznie, z dobrze kontrolowanym ciśnieniem i bez istotnych ograniczeń wydolnościowych.
Czytaj też:
Mówią o zdrowiu, dbają o zdrowie? Prof. Piotr Jankowski
Wnioski praktyczne
Choroby układu krążenia nie są przeciwwskazaniem do aktywnego wypoczynku, podróży ani rekreacji, jednak wymagają świadomego przygotowania.
Edukacja pacjenta – zarówno młodego, jak i starszego – jest kluczowa, ponieważ wiele incydentów kardiologicznych w czasie urlopu można przewidzieć i im zapobiec.
Precyzyjne zalecenia i świadome planowanie
Wypoczynek stanowi dla pacjentów kardiologicznych szansę na poprawę jakości życia, ale jednocześnie wymaga od lekarzy precyzyjnych zaleceń i świadomego planowania podróży. Kardiolog powinien aktywnie pytać o urlopowe plany pacjenta, przypominać o farmakoterapii i dostosowaniu aktywności fizycznej do możliwości chorego. Właściwa edukacja minimalizuje ryzyko powikłań i pozwala pacjentom bezpiecznie korzystać z uroków podróży.
Czytaj też:
Wprost NewsMed o Kardiologii na Kongres PTK