Kobiety żyją dłużej niż mężczyźni. To nie ulega wątpliwości. Dla przykładu w Polsce w 2023 r. oczekiwana długość życia mężczyzn wynosiła 74,7, natomiast długość życia kobiet 82,1 roku. Takie dane zaprezentowano w raporcie "Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania – 2025" przygotowanym przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH–PIB. A więc kobiety w Polsce żyją średnio o 7,4 roku dłużej niż mężczyźni.
Dlaczego kobiety żyją dłużej? Z pewnością każdy można spróbować odpowiedzieć na to pytanie, ale ukazały się właśnie wyniki badań na ten temat, które starają się tłumaczyć to naukowo. Badanie przeprowadzili naukowcy z niemieckiego Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka, a wyniki opublikowano w czasopiśmie Science Advances.
Samce więcej ryzykują
Badacze przeanalizowali długość życia dorosłych osobników 528 gatunków ssaków – w tym także tych bliskich człowiekowi, czyli szympansów – mieszkających w ogrodach zoologicznych. Okazało się u 72 proc. gatunków samice żyją średnio około 13 proc. dłużej. Różnica ta jest wynikiem wielu czynników, w tym genetyki, nawyków związanych z kojarzeniem par – które często prowadzą do ryzykownych zachowań i chorób – oraz obowiązków opiekuńczych.
„Odkryliśmy, że przewaga samic dotycząca długości życia jest częścią ewolucji ssaków. Sięga milionów lat wstecz” – mówi autor badania, Fernando Colchero, specjalista ekologii statystycznej. Wyjaśnia, że samice mają dwa chromosomy X co w porównaniu z samcami mającymi X i Y może dawać lepsze zabezpieczenie przed potencjalnie szkodliwymi mutacjami genetycznymi.
Naukowiec wskazuje też na zmiany fizyczne i zachowania, które wykazują samce wielu gatunków, aby zabijać i się rozmnażać. „To presja ewolucyjna, aby móc przekazać jak najwięcej genów następnemu pokoleniu. Ale wiąże się to z większym kosztem przetrwania” – mówi Colchero.
Dodaje, że podobnie dzieje się w obecnych czasach w przypadku ludzi. Mężczyźni częściej podejmują ryzykowne zachowania, takie jak palenie tytoniu i picie alkoholu.
Badanie przeprowadzone przez Instytut Maxa Plancka wykazało także związek między opiekowaniem się potomstwem a długowiecznością. Płeć, która poświęca więcej czasu opiece nad potomstwem, żyje dłużej. Rodzic opiekujący się dziećmi musi przetrwać, dopóki jego potomstwo nie osiągnie niezależności.
Mężczyźni częściej się narażają i rzadziej badają
Na czynniki bardziej współczesne zwraca uwagę Alan Geller, starszy wykładowca nauk społecznych i behawioralnych w Harvard T.H. Chan School of Public Health w rozmowie z serwisem NPR.
„Mężczyźni są bardziej narażeni na śmierć z powodu alkoholu, narkotyków, samobójstw i zabójstw” – wyjaśnia.
Geller jednak koncentruje się na różnicy w liczbie zgonów między obiema płciami z powodu chorób serca i nowotworów.
Przede wszystkim mężczyźni częściej palą tytoń, dlatego częściej umierają na raka płuc i choroby serca. Ale są też czynniki, na które mężczyźni nie mają wpływu. To chociażby estrogeny, czyli żeńskie hormony, które wykazują ochronne działanie wobec układu sercowo-naczyniowego.
Mężczyźni umierają znacznie częściej na czerniaka. „To fascynujące, ponieważ wskaźnik zapadalności na czerniaka jest nieznacznie wyższy u mężczyzn niż u kobiet, ale wskaźnik śmiertelności z tego powodu u mężczyzn jest już znacznie wyższy” – mówi Geller. Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka, w tym czynniki biologiczne. Skóra mężczyzn jest bardziej podatna na uszkodzenia spowodowane promieniowaniem ultrafioletowym. Innym powodem jest to, że mężczyźni rzadziej chronią się przed słońcem.
Przede wszystkim jednak mężczyźni rzadziej poddają się badaniom przesiewowym w kierunku nowotworów.
Zmiana nawyków może wydłużyć życie
Na koniec warto przypomnieć że znaczną część czynników ryzyka wielu chorób, w tym nowotworowych i sercowo-naczyniowych, można ograniczyć poprzez zmianę nawyków. Dotyczy to zarówno mężczyzn, jak i u kobiet.
Oto 10 zasad zdrowia serca opracowanych przez kardiologów, o których przypomina Narodowy Instytut Kardiologii:
- mało stresu,
- dużo ruchu,
- zdrowy sen,
- zdrowe odżywianie,
- niepicie alkoholu,
- niepalenie tytoniu,
- optymalna waga,
- optymalny cukier,
- optymalny cholesterol,
- optymalne ciśnienie.
Czytaj też:
Kulejąca profilaktyka. W Danii bada się 70 proc. kobiet, w Polsce: wielka niewiadomaCzytaj też:
Jak długo żyją Polacy? Niby coraz dłużej, ale...