Jak pisze Ministerstwo Zdrowia, na świecie co dziesięć minut ktoś umiera z powodu nowotworu krwi. Życie chorego ocalić może szpik osoby zdrowej. Szpik to narząd, który wytwarza komórki krwiotwórcze. Jeśli szpik przestaje działać, osobie chorej może pomóc przeszczepienie komórek krwi zdrowego dawcy.
Szpik jest potrzebny w przypadku takich chorób jak białaczka, chłoniak, inne nowotwory krwi oraz choroby szpiku kostnego (zespoły mielodysplastyczne).
13 października to Ogólnopolski Dzień Dawcy Szpiku.
Dlaczego szpik jest potrzebny?
Jak zaznacza Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, jedynie dla 25-30 proc. chorych znajduje się dawcę rodzinnego. W pozostałych przypadkach poszukuje się dawcy niespokrewnionego. Niestety nie dla każdego chorego udaje się znaleźć odpowiedniego dawcę. Istnienie dwóch obcych osób o identycznych kombinacjach antygenów zgodności tkankowej waha się między 1:100 a 1:1 000 000. Potrzeby są ogromne, dlatego liczy się każde wsparcie.
Kto może zostać dawcą szpiku?
Dawcą szpiku może zostać każda osoba, która ma od 18 do 60 lat i jest zdrowa. Chorób i innych przyczyn, które wykluczają dawstwo szpiku, jest wiele. To:
- choroby układu krążenia takie jak: nieskorygowane wady serca, niewydolność krążenia, niewyrównane nadciśnienie, przebyty zawał,
- choroby autoimmunologiczne, np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń,
- hemofilia i inne choroby krwi,
- padaczka i inne choroby neurologiczne,
- poważne choroby nerek i układu moczowego (epizod zakażenia układu moczowego w przeszłości nie wyklucza z oddawania szpiku),
- cukrzyca,
- choroby tropikalne,
- sarkoidoza,
- choroba Creutzfelda-Jacoba u dawcy lub w rodzinie,
- choroby nowotworowe,
- choroby zakaźne: wirusowe zapalenie wątroby oraz zakażenie HIV i choroba AIDS,
- obecność antygenu HBs, przeciwciał anty-HCV przy obecności HCV RNA,
- przebyty przeszczep organu,
- łuszczyca w poważnym stadium,
- uzależnienie od leków, alkoholu, narkotyków i innych substancji (palenie papierosów nie wyklucza),
- ciąża i laktacja,
- tatuaż (jeżeli upłynęło mniej niż 6 miesięcy od jego wykonania).
Ostateczną decyzję o zakwalifikowaniu kandydata na potencjalnego dawcę szpiku podejmuje lekarz na podstawie wywiadu medycznego i badania.
Gdzie można się zarejestrować?
Aby zostać dawcą, można się zgłosić do niektórych Regionalnych Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, ośrodków medycznych, które posiadają pozwolenie na pobieranie potencjalnych dawców szpiku (m.in. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku, Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, Dolnośląskie Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii), a także do Fundacji DKMS (poprzez stronę internetową).
Jak to wygląda?
Zgłaszając się do Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa nie trzeba wcześniej uzgadniać wizyty. Zgłaszając się należy mieć przy sobie dokument ze zdjęciem, wcześniej zjeść posiłek i wypić co najmniej jedną szklankę płynu. Po zarejestrowaniu i wypełnieniu kwestionariusza i deklaracji woli kandydat na dawcę kierowany jest na badanie lekarskie, aby upewnić się, że zgłaszająca się osoba może być dawcą szpiku.
Następnie pobrane zostają dwie próbki krwi żylnej do badań antygenów HLA. Jedna zostanie przeznaczona do badania antygenów zgodności tkankowej, druga zostanie zamrożona i będzie przechowywana jako próbka archiwizacyjna.
W przypadku Fundacji DKMS należy odpowiedzieć na kilka pytań na stronie internetowej fundacji i zamówić bezpłatny pakiet rejestracyjny. Zawiera on formularz oraz pałeczkę do przeprowadzenia wymazu. Pobrany z wewnętrznej części policzka wymaz odsyła się do fundacji, która na jego podstawie określi antygeny zgodności tkankowej.
Jak pobiera się szpik?
Są dwie metody pobierania komórek krwiotwórczych.
W większości przypadków krwiotwórcze komórki macierzyste pobiera się z krwi obwodowej metodą aferezy przy użyciu urządzenia o nazwie separator. Dawcy zakłada się na przedramionach dwa dojścia dożylne. Z jednego krew wypływa i trafia do specjalnej maszyny, która odseparowuje krwiotwórcze komórki macierzyste. Następnie krew wraca do organizmu drugim dojściem.
Zabieg taki trwa od dwóch do czterech godzin – zależy to od ilości komórek krwiotwórczych, które udało się odseparować.
Pobranie szpiku z nakłucia talerza kości biodrowej. Ten sposób odbywa się na sali operacyjnej, aby zapewnić bezpieczeństwo i sterylność. Dawca jest wprowadzany do znieczulenia ogólnego przez anestezjologa. Następnie po dokładnym odkażeniu okolicy miejsca pobrania, specjalną igłą pobiera się z talerza kości biodrowej potrzebną ilość szpiku. Zabieg ten trwa około godziny.
Czytaj też:
Ważny apel hematologów. To badanie trzeba wykonać raz w rokuCzytaj też:
Nowotwory krwi – cisi zabójcy. Sprawdź, jak je rozpoznać i kiedy się badać?