Udar mózgu to nagłe zaburzenie krążenia krwi w mózgu, które prowadzi do uszkodzenia komórek nerwowych. Jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów i niepełnosprawności w Polsce i na świecie.
Każdego roku w naszym kraju dochodzi do około 70 tysięcy udarów. Szybkie rozpoznanie objawów i natychmiastowe wezwanie pomocy medycznej może uratować życie i ograniczyć skutki choroby.
Czytaj też:
Udar, zapaść kardiologiczna: przyczynami śmierci papieża Franciszka
Objawy udaru mózgu
Udar mózgu występuje wtedy, gdy dochodzi do przerwania dopływu krwi do części mózgu, co powoduje niedotlenienie i uszkodzenie komórek nerwowych. W zależności od przyczyny wyróżnia się dwa główne typy udaru:
udar niedokrwienny (ok. 80–85 proc. przypadków) – spowodowany zablokowaniem naczynia krwionośnego przez skrzeplinę lub zator.
udar krwotoczny – wynikający z pęknięcia naczynia krwionośnego i krwawienia do mózgu.
Objawy udaru mogą pojawić się nagle. Każda minuta opóźnienia w udzieleniu pomocy zwiększa ryzyko trwałego uszkodzenia mózgu. Do najczęstszych objawów należą:
- nagłe osłabienie lub paraliż jednej strony ciała – np. opadanie kącika ust, brak siły w jednej ręce lub nodze,
- zaburzenia mowy – trudność w wypowiadaniu słów, bełkotliwa mowa lub niezrozumienie wypowiedzi innych,
- zaburzenia widzenia – nagłe pogorszenie wzroku, widzenie podwójne lub utrata widzenia w jednym oku,
- zawroty głowy, utrata równowagi i koordynacji – mogą prowadzić do upadków,
- nagły, silny ból głowy – szczególnie w udarze krwotocznym, często opisywany jako „najgorszy ból głowy w życiu”,
- zaburzenia świadomości – senność, a nawet utrata przytomności.
Objawy mogą być łagodne i przejściowe, ale nawet wtedy wymagają natychmiastowej reakcji.
Czytaj też:
Nieznany czynnik ryzyka. Kardiolog: Ma go co piąty Polak, ale prawie nikt go nie bada
Jak rozpoznać – prosty test FAST
Aby szybko sprawdzić, czy dana osoba może mieć udar, można zastosować angielski test FAST:
• F (Face) – poproś, aby się uśmiechnęła. Czy jedna strona twarzy opada?
• A (Arms) – poproś, aby uniosła obie ręce. Czy jedna opada?
• S (Speech) – poproś o powtórzenie prostego zdania. Czy mówi wyraźnie?
• T (Time) – jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów, DZWOŃ NA 112 – liczy się każda minuta!
Czytaj też:
Liczy się każda minuta. Prof. Karaszewski: Udar krwotoczny leczy się inaczej
Jak najszybciej wezwać pomoc
Nie należy czekać, aż objawy same ustąpią. Udar to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Należy:
- – natychmiast zadzwonić na numer alarmowy 112.
- – nie podawać choremu jedzenia, picia ani leków (w tym aspiryny).
- – ułożyć go w bezpiecznej pozycji – najlepiej na boku, jeśli jest nieprzytomny, ale oddycha,
- – obserwować i informować ratowników o wszystkich objawach oraz godzinie ich wystąpienia.
Im szybciej pacjent trafi do specjalistycznego oddziału (najlepiej w ciągu 4,5 godziny od początku objawów), tym większa szansa na skuteczne leczenie, np. zastosowanie trombolizy, czyli leku rozpuszczającego skrzeplinę.
Większe ryzyko u tych osób
Ryzyko udaru rośnie z wiekiem, ale może dotknąć także osoby młode. Czynniki zwiększające ryzyko to m. in.:
- nadciśnienie tętnicze,
- cukrzyca,
- wysoki poziom cholesterolu,
- migotanie przedsionków,
- palenie papierosów,
- niska aktywność fizyczna,
- otyłość,
- nadużywanie alkoholu.
Ważną rolę odgrywa profilaktyka – kontrola ciśnienia, regularne badania i zdrowy styl życia mogą znacząco obniżyć ryzyko udaru.