Palenie papierosów zwiększa ryzyko kilkunastu nowotworów, w tym raka płuca – nowotworu, na który wciąż umiera najwięcej kobiet i mężczyzn w Polsce. Najlepiej nigdy nie palić papierosów lub najszybciej jak to możliwe rzucić palenie. Warto: pięć lat po rzuceniu palenia ryzyko rozwoju raka spada o prawie 40 proc., a w kolejnych latach jeszcze bardziej ono maleje. Z badań naukowców z Vanderbilt University wynika, że nawet po 25 latach od zerwania z nałogiem, ryzyko pojawienia się raka płuca u byłych palaczy nadal jest trzykrotnie większe niż u osób, które nigdy nie paliły.
Dlatego osoby, które paliły papierosy, zwłaszcza przez wiele lat, a przede wszystkim osoby, które wciąż palą, są w grupie wysokiego ryzyka zachorowania na raka płuca. To właśnie dla nich jest przeznaczone badanie profilaktyczne płuc niskodawkową tomografią komputerową.
Rak płuca: wyjątkowo podstępny nowotwór
Statystyki nie są dobre: ponad 22 tys. osób w Polsce co roku słyszy diagnozę raka płuca, a wciąż, mimo postępów leczenia, niewiele mniej co roku z tego powodu umiera. Przyczyną jest to, że w ponad 80 proc. przypadków ten nowotwór jest rozpoznawany w stadium zaawansowanym, kiedy doszło już do rozsiewu komórek nowotworowych i pojawiają się przerzuty. W takim stadium nie jest możliwe wyleczenie. Z leczenia jednak rezygnować nie można, gdyż coraz częściej – dzięki nowoczesnej diagnostyce i innowacyjnym lekom – w wielu przypadkach jest ono możliwe nawet przez wiele lat.
Im wcześniej jednak rak płuca zostanie wykryty, tym większa szansa na wyleczenie lub na to, że będzie on mógł być leczony w sposób przewlekły. Problem polega jednak na tym, że rozpoznanie raka płuca jest dużo trudniejsze niż np. raka piersi, w przypadku którego podejrzany guzek może być czasem wykryty dzięki samobadaniu piersi. W przypadku raka płuca nie jest to możliwe.
Nie można lekceważyć żadnych objawów i w przypadku pojawienia się ich, trzeba jak najszybciej iść do lekarza. Mogą to być:
- utrzymujący się kaszel lub zmiana jego charakteru,
- duszność,
- nawracające infekcje płucne,
- chrypka,
- ból w okolicach klatki piersiowej, a w niektórych przypadkach także utrzymujący się ból barku,
- podwyższona temperatura,
- osłabienie,
- chudnięcie.
Tego typu objawy nie muszą świadczyć o raku płuca, jednak konieczna jest wizyta u lekarza, który może skierować na diagnostykę.
– Warto pamiętać, że rakowi płuca nie zawsze towarzyszy kaszel. Obecnie papierosy różnią się od tych, które były 20-30 lat temu, mają często bardzo dobre filtry. Najcięższe cząsteczki szkodliwych składników są osadzanie w obrębie filtra, ale te drobniejsze przenikają głębiej do płuc, dlatego obecnie rak płuca częściej rozwija się głęboko w płucu, a nie w dużych oskrzelach – mówi prof. Tadeusz Orłowski, kierownik Kliniki Chirurgii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie. Dlatego niepokojącym objawem jest też ból w klatce piersiowej. W przypadku obecności guza w szczycie płuca, może boleć bark albo ramię.
Dlaczego warto skorzystać z programu niskodawkowej tomografii komputerowej
Guzek w płucu niewielkich rozmiarów, zwykle nie daje żadnych objawów. A tylko w takim przypadku jest możliwe tzw. leczenie radykalne, którego celem jest wyleczenie raka płuca (najczęściej jest to operacja chirurgiczna, w niektórych przypadkach połączona z leczeniem systemowym, rzadziej radioterapia stereotaktyczna). – Wczesne wykrycie raka płuca jest bardzo ważne. Dla porównania: w USA operuje się ok. 20 proc. chorych na raka płuca, podczas gdy w Polsce – 15 proc. Pięcioprocentowa różnica to dużo, przekłada się na późniejsze rokowanie – mówi prof. Maciej Krzakowski, krajowy konsultant w dziedzinie onkologii.
– Jeżeli zmiana w płucach wykryta jest wcześnie, operacja daje pacjentowi szansę na wyleczenie. Dlatego namawiam na rzucenie palenia, ale też na wykonywanie badań, które powinny być realizowane w grupach ryzyka. Jeżeli zmiana w płucach wykryta jest wcześnie, operacja daje pacjentowi praktycznie wyleczenie – zaznacza prof. Tadeusz Orłowski.
Dla kogo jest przeznaczony program badań przesiewowych
Choć wpływ na zachorowanie na raka płuca mają czynniki genetyczne i środowiskowe, to w 90-95 proc. na ten typ nowotworu chorują palacze lub byli palacze, którzy przez wiele lat palili papierosy. Dlatego to dla nich opracowany został. Jego celem jest wykrywanie raka płuca na wczesnym etapie, kiedy jest szansa na wyleczenie, a także wzrost wiedzy na temat ryzyka związanego z paleniem papierosów.
Z programu możesz skorzystać, jeśli:
Jesteś osobą w wieku 55-74 lata i:
- palisz papierosy nałogowo: masz za sobą 20 „paczkolat” i więcej – co oznacza, że średnio przez 20 lat wypalasz paczkę papierosów dziennie, lub np. palisz dwie paczki dziennie przez 10 lat),
- nie udało Ci się rzucić palenia na więcej niż 15 lat (dotyczy ostatniego okresu absencji)
Jesteś osobą w wieku 50–74 lat i:
- palisz papierosy nałogowo: masz za sobą 20 „paczkolat” lub więcej – palisz paczkę dziennie od 20 lat, palisz 2 paczki dziennie przez 10 lat
- nie udało Ci się rzucić palenia na więcej niż 15 lat (dotyczy ostatniego okresu absencji),
oraz
- z uwagi na wykonywany zawód jesteś (byłeś/-aś) narażony/-a na działanie krzemionki, berylu, niklu, chromu, kadmu, azbestu, związków arsenu, spalin silników diesla, dymu ze spalania węgla kamiennego, sadzy, radonu,
- chorowałeś/-aś na raka płuca, chłoniaka, raka głowy i szyi lub raki zależne od palenia tytoniu, np. raka pęcherza moczowego,
- ktoś z Twojej bezpośredniej rodziny (pierwszego stopnia) miał raka płuca,
- chorujesz na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) lub włóknienie płuc (IPF).
Na czym polega badanie niskodawkową tomografią komputerową?
W przypadku niskodawkowej tomografii komputerowej używa się małej dawki promieniowania rentgenowskiego w celu zobrazowania płuc (dawka nawet dziesięciokrotnie mniejsza niż w przypadku zwykłej tomografii komputerowej). Podczas badania, które trwa kilka minut, pacjent leży na stole aparatu do tomografii. Badanie pozwala na wykrycie nawet małych guzków, niewidocznych w zdjęciu rentgenowskim, dlatego jest od niego badaniem znacznie dokładniejszym. Podczas badania wykrywa się guzki, które mogą nasuwać podejrzenie raka płuca, np. guzki lite, częściowo lite, guzki typu mlecznej szyby.
Ważne: Nie zawsze guzek wykryty w tomografii jest guzkiem nowotworowym. Na dalszą diagnostykę kieruje lekarz.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Wystarczy zabrać dowód osobisty, a także dokumentację medyczną dotyczącą chorób powstałych w wyniku palenia (dotyczy osób, które mają taką dokumentację).
Gdzie wykonywane są badania?
Program jest dostępny w placówkach w całej Polsce. Lista miejsc, gdzie wykonasz badanie, znajdziesz na stronie: https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne/profilaktyka-raka-pluca
Przed tomografią będziesz mieć wizytę, po której lekarz skieruje Cię na badanie. Po wykonanym badaniu otrzymasz termin wizyty kontrolnej, podczas której lekarz omówi wynik badania, podpowie, czy i kiedy konieczne będzie kolejne badanie. Jeśli palisz papierosy, doradzi ci metody rzucenia palenia.
Ważne adresy: Telefoniczna Poradnia Palącym: https://jakrzucicpalenie.pl, tel. 801 108 108; https://www.gov.pl/web/wsse-gorzowwlkp/dziekuje-nie-pale
Artykuł powstał we współpracy z Narodowym Funduszu Zdrowia