To pierwszy dokument, który kompleksowo odnosi się coraz poważniejszego problemu chorób otępiennych w Polsce. Choroba Alzheimera oraz inne schorzenia należą do najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych i społecznych, szczególnie w kontekście zachodzących w Polsce zmian demograficznych i społecznych.
Coraz więcej chorób demencyjnych w Polsce
Ministerstwo Zdrowia opracowało program, który ma „stanowić podstawę do prowadzenia skoordynowanych, wielokierunkowych działań na rzecz osób chorych i ich bliskich”. Obejmuje on m.in.:
- zwiększanie świadomości społecznej w zakresie higieny mózgu i czynników ryzyka,
- prowadzenie działań profilaktycznych,
- poprawę dostępu do sprawnej diagnostyki
- zapewnienie wsparcia i opieki po postawieniu diagnozy.
– Polska była jednym z nielicznych krajów, które dotychczas nie posiadały takiej polityki, mimo że jej przyjęcie zadeklarowaliśmy już w 2017 r. jako członek Światowej Organizacji Zdrowia. O wprowadzenie programu od lat zabiegały zarówno środowiska pacjenckie, jak i towarzystwa naukowe, dlatego jego uruchomienie stanowi niezwykle ważną decyzję dla nas wszystkich. Co program oznacza dla pacjentów, dla opiekunów, dla systemu ochrony zdrowia? To, czy zmiany okażą się realne, a nie jedynie deklarowane, będzie zależało od skali wsparcia, jakie otrzyma. I nie chodzi wyłącznie o Ministerstwo Zdrowia, które koordynowało prace nad programem, lecz o konieczność ścisłej współpracy międzyresortowej, obejmującej m.in. Ministerstwo Edukacji, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – mówiła prof. Halina Sienkiewicz-Jarosz, przewodnicząca Krajowej Rady do spraw Neurologii, prezes elekt Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, pracownik I Kliniki Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
– Ten rok jest szczególnie ważny dla neurologii – choroby układu nerwowego stały się jednym z priorytetów Ministerstwa Zdrowia i Rady Ministrów na najbliższe lata. Warto podkreślić, że Krajowy Program Działań wobec Chorób Otępiennych oraz priorytet „Zdrowe serce, zdrowy mózg” mają wiele wspólnych elementów, takich jak profilaktyka i edukacja, wczesna diagnostyka, kompleksowa opieka i rehabilitacja. To istotne aspekty, o których należy pamiętać, planując konkretne działania – dodała.
Siedem obszarów działań
Opublikowany w Monitorze Polskim Dokument wskazuje 7 kluczowych obszarów działań, które mają wspierać osoby z chorobami otępiennymi i ich rodziny.
- Podnoszenie świadomości społecznej. Zwiększenie świadomości i wiedzy społeczeństwa na temat chorób otępiennych, w tym ich przyczyn, objawów, znaczenia wczesnej diagnozy, a także kształtowanie wspierających postaw wobec chorych i ich bliskich.
- Zmniejszanie ryzyka zachorowania. Prowadzenie działań wspierających profilaktykę chorób otępiennych.
- Wsparcie wczesnej diagnostyki. Zwiększenie dostępu do diagnostyki, w szczególności na wczesnym etapie choroby otępiennej.
- Leczenie, opieka i wsparcie dla osób chorych. Zwiększenie dostępu do leczenia, opieki na każdym z etapów chorób otępiennych dla osób chorych.
- Wsparcie dla opiekunów. Prowadzenie działań wspierających opiekunów nieformalnych osób z chorobami otępiennymi.
- Budowanie systemów gromadzenia danych. Gromadzenie oraz monitorowanie danych na temat chorób otępiennych.
- Badania naukowe. Inicjowanie i wspieranie badań naukowych w zakresie chorób otępiennych.
Łączny koszt realizacji programu do 2030 r. oszacowano na ponad 756 mln zł, z czego ok. 67,7 mln zł mają stanowić środki z Unii Europejskiej. Środki krajowe przeznaczone na realizację zaplanowanych działań będą pochodziły z budżetu NFZ, a także m.in. NPZ.
Choruje ponad pół miliona
– W Polsce systematycznie zwiększa się liczba osób starszych, co oznacza, że rośnie również problem demencji. Dynamika się zwiększa, przypadki pojawiają się częściej. W 2019 r. szacowaliśmy, że na chorobę Alzheimera i choroby pokrewne choruje w naszym kraju ok. 585 tys. osób. To jest 1,5 proc. populacji, co nie różni się znacząco od tego, jak to wygląda w Unii Europejskiej – mówiła kilka miesięcy temu Dagmara Korbasińska-Chwedczuk z Ministerstwa Zdrowia.
Przeprowadzone w Polsce badanie wykazało też, że średnio co szósta osoba w Polsce w wieku powyżej 60. roku życia prezentuje deficyt poznawczy w stopniu nasuwającym podejrzenie otępienia. – Ten udział jest bardzo duży – mówiła Korbasińska-Chwedczuk. Podkreślała, że wczesna demencja rozwija się także u osób młodszych.
Koszty są gigantyczne
MZ wyjaśnia, że za najczęstszą przyczynę otępienia uznaje się choroby neurodegeneracyjne mózgu. Choroba Alzheimera odpowiada za 50-70 proc. przypadków, otępienie czołowo-skroniowe (ang. frontotemporal dementia, FTD) — za 20-25 proc., a otępienie z ciałami Lewy'ego (ang. dementia with Lewy bodies, DLB) — za 10-30 proc.
Drugą co do częstości występowania grupą etiologiczną wywołującą otępienia są choroby naczyń mózgowych, które odpowiadają za 10-15 proc. wszystkich zachorowań. Pozostałe kilka procent przyczyn stanowi kilkadziesiąt innych schorzeń, zarówno o podłożu neurozwyrodnieniowym, genetycznym, jak i potencjalnie odwracalnych – neuroinfekcyjnych i toksycznych, takich jak na przykład zatrucia alkoholowe, zaburzenia metaboliczne czy infekcje wirusowe i bakteryjne.
Dane publikowane na stronie Alzheimer’s Research UK Dementia Statistics Hub wskazują, iż choroba Alzheimera odpowiada za 60 proc. przypadków ogółu otępień, otępienie naczyniopochodne – za 15 proc., otępienie mieszane – za 10 proc., otępienie z ciałami Lewy’ego – za 10 proc., otępienie czołowo-skroniowe – za 2 proc., otępienie w chorobie Parkinsona – za 2 proc., inne otępienia – za 1 proc.
Otępienia, a zwłaszcza choroba Alzheimera należą do najkosztowniejszych chorób współczesnej Europy. Na koszty generowane przez ten problem zdrowotny składają się koszty bezpośrednie (leczenie i opieka medyczna, codzienna opieka sprawowana przez bliskich w domu), jak i te, które można określić jako pośrednie (utrata produktywności zawodowej oraz społecznej pacjenta i opiekuna). Szacuje się, że w 2019 r. całkowite roczne koszty związane z występowaniem chorób otępiennych wyniosły w skali globalnej 1,3 bln dolarów. Do 2030 r. koszty te mogą osiągnąć 2,8 bln dolarów.
Czytaj też:
Bądź czujny! To mogą być wczesne objawy choroby AlzheimeraCzytaj też:
Wystartowała infolinia dla osób cierpiących na chorobę Alzheimera