Pasteryzowana Akkermansia muciniphila MucT – „strażnik” długowieczności?

Odkrycia naukowców od dawna wskazują, że z wiekiem dochodzi do zmniejszenia różnorodności mikrobiologicznej w składzie mikrobioty jelitowej. Badania pozwoliły wyodrębnić trzy grupy bakterii, które związane są ze starzeniem.

• Grupa 1 – korzystne bakterie, których liczebność zmniejsza się wraz z wiekiem, np. Faecalibacterium, Roseburia oraz Coprococcus.
• Grupa 2 – to bakterie, których ilość związana jest z niezdrowym starzeniem. Należą do nich: Clostridium, Bilophila oraz Eggerthella.
• Grupa 3 – bakterie wspierające zdrowe starzenie. Są to bakterie, których ilość zwiększa się w miarę starzenia, ale zmniejsza się w przypadku występowania chorób. Należą do niej m.in.: Odoribacter oraz Akkermansia [1].

Zmiany w mikrobiocie związane z niezdrowym starzeniem się skutkują m.in. cieńszą warstwą śluzu, obniżoną produkcją SCFA (krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe) oraz zwiększoną przepuszczalnością bariery jelit.

Jedną z najważniejszych zmian są zaburzenia w działaniu połączeń ścisłych (tight junctions) w nabłonku jelitowym. Tight junctions to połączenia pomiędzy komórkami nabłonka, które tworzą fizyczną barierę. Prawidłowo funkcjonująca bariera jest selektywnie przepuszczalna: umożliwia wchłanianie składników odżywczych, jednocześnie ograniczając przenikanie substancji szkodliwych. Zaburzenia struktury połączeń ścisłych oraz pogorszenie ilości śluzu prowadzą do wzrostu przepuszczalności bariery jelitowej. W konsekwencji ułatwia to przenikanie szkodliwych substancji do krążenia. Sprzyja to m.in. nasileniu stanu zapalnego oraz zaburzeniom metabolicznym [2].

Jednym z najlepiej poznanych składników o potencjale chorobotwórczym jest LPS (lipopolisacharyd). Przy prawidłowo funkcjonującej barierze jelitowej nie stanowi on zagrożenia. Jednak w przypadku zwiększonej przepuszczalności, LPS wchłania się w większej ilości i staje się silnym bodźcem dla układu odpornościowego. Zmiany te prowadzą do przyspieszenia degradacji macierzy tkankowych, zmniejszają zdolność regeneracji oraz sprzyjają dysfunkcji śródbłonka [3]. Dlatego utrzymanie prawidłowego działania bariery jelitowej jest kluczowe dla utrzymania zdrowia.

Omawiając temat długowieczności, trzeba wspomnieć o terminie „inflammaging”. Określa on przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu i jest charakterystyczny dla procesu starzenia. Choć jego intensywność jest teoretycznie niewielka, działa on jak bodziec dla układu immunologicznego. Zjawisko to wiąże się z patogenezą wielu chorób, takich jak m.in. cukrzyca typu 2, osteoporoza, choroba Alzheimera czy choroba wieńcowa. Do czynników sprzyjających rozwojowi inflammaging, a tym samym przyspieszonemu starzeniu, należą insulinooporność oraz podwyższone stężenie insuliny [5].

Zgodnie z ideą zdrowego starzenia szczególne zainteresowanie naukowców budzi Akkermansia muciniphila – komensalna bakteria bytująca w przewodzie pokarmowym. Jest to ścisły beztlenowiec, którego udział w mikrobiocie osób dorosłych stanowi 0,5-5%. Akkermansia muciniphila kolonizuje warstwę śluzu jelitowego. Najlepiej poznanym i najczęściej badanym szczepem jest A. muciniphila Muc^T. Słowo „muciniphila” w nazwie (miłośnik śluzu) odzwierciedla zdolność do enzymatycznego wykorzystania mucyn (śluzu). Akkermansia muciniphila degraduje mucyny, ale równocześnie stymuluje odnowę śluzu. Wspiera również produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Są one kluczowe dla różnicowania się komórek jelit, zmniejszają stan zapalny, a ogólnoustrojowo wspomagają funkcje poznawcze oraz wrażliwość na insulinę [6].

Liczebność Akkermansii muciniphila zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest wiek – wraz z jego upływem obfitość tej bakterii maleje. Niższe stężenia obserwuje się również u osób z chorobami takimi jak otyłość, cukrzyca typu 2 czy nieswoiste choroby zapalne jelit. Istotnym czynnikiem wpływającym na obecność A. muciniphila jest także dieta: wysokoprzetworzona, bogata w tłuszcze i cukry proste zmniejsza jej liczbę. Natomiast dieta różnorodna, mało przetworzona, bogata w błonnik pokarmowy i polifenole wpływa korzystnie na obecność Akkermansii. Badania wskazują, że większą ilość A. muciniphila w jelicie mają osoby szczupłe oraz długowieczne. Wszystkie te obserwacje wsparły hipotezę o skojarzeniu Akkermansii muciniphila jako potencjalnego biomarkera zdrowego starzenia [7].

Szczególnie interesująca jest pasteryzowana Akkermansia muciniphila Muc^T. W 2021 roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) pozytywnie ocenił jej bezpieczeństwo i zakwalifikował jako tzw. „nową żywność” (Novel Food). Należy podkreślić, że dopuszczenie do obrotu dotyczy wyłącznie szczepu Muc^T i wyłącznie w formie pasteryzowanej. Pasteryzowana A. muciniphila Muc^Tnależy do tzw. postbiotyków, czyli preparatów zawierających nieżywe drobnoustroje i/lub ich składniki, które wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka [8].

Czy pasteryzowana Akkermansia muciniphila Muc^T może wykazywać korzystne działanie, mimo że nie jest żywą bakterią? Tak – kluczem jest białko Amuc_1100. Znajduje się ono na powierzchni błony komórkowej A. muciniphila Muc^T. Jest odporne na pasteryzację (która nie tylko nie odbiera mu właściwości, ale może je nawet wzmacniać) i ma zdolność do oddziaływania z receptorem TLR2, czyli białkiem znajdującym się na powierzchni komórek odpornościowych. Receptor TLR jest niezbędny do obrony przed patogenami oraz regulacji odpowiedzi immunologicznej [9]. Białko Amuc_1100 jest więc swego rodzaju „sygnalizatorem” i działa poprzez kilka szlaków.

Szlak AMPK-CDX2 związany jest z działaniem połączeń ścisłych, a więc ze szczelnością bariery jelitowej. NF-κB reguluje geny odpowiedzialne za reakcje immunologiczne [10]. Z kolei szlak AC3/PKA/HSL związany jest z regulacją lipolizy, czyli rozkładu tkanki tłuszczowej. Dzięki temu białko Amuc_1100 może wzmacniać integralność bariery jelitowej, modulować odpowiedź immunologiczną oraz wspierać prawidłowy metabolizm [11].

Dowody kliniczne dotyczące skuteczności pasteryzowanej formy Akkermansii muciniphila Muc^T dostarczyło badanie zespołu Depommier. Badanie to przeprowadzono u osób z nadwagą lub otyłością i insulinoopornością. Trzymiesięczne przyjmowanie pasteryzowanej A. muciniphila Muc^T (10¹⁰ komórek/dobę) poprawiło wrażliwość na insulinę, obniżyła stężenie insuliny oraz zmniejszyła stężenie cholesterolu całkowitego w porównaniu z placebo. W badaniu odnotowano również obniżenie aktywności enzymu dipeptydylopeptydazy IV (DPP-IV), co może korzystnie wpływać na metabolizm glukozy i redukcję ryzyka kardiometabolicznego [12].

Podsumowując, pasteryzowana Akkermansia muciniphila Muc^T reprezentuje nowy sposób wspierania zdrowego starzenia poprzez wzmocnienie bariery jelitowej i poprawę homeostazy metabolicznej. Wpisuje się to w szerszą strategię opóźniania zmian prostarzeniowych, m.in. poprzez ograniczanie wchłaniania LPS i tłumienie „inflammaging”.

[1] Ragonnaud, E., Biragyn, A. Gut microbiota as the key controllers of “healthy” aging of elderly people. Immun Ageing 18, 2 (2021). https://doi.org/10.1186/s12979-020-00213-w

[2] García-Domínguez M. Pathological and Inflammatory Consequences of Aging. Biomolecules. 2025 Mar 12;15(3):404. doi: 10.3390/biom15030404. PMID: 40149940; PMCID: PMC11939965.

[3] Kim KA, Jeong JJ, Yoo SY, Kim DH. Gut microbiota lipopolysaccharide accelerates inflamm-aging in mice. BMC Microbiol. 2016 Jan 16;16:9. doi: 10.1186/s12866-016-0625-7. PMID: 26772806; PMCID: PMC4715324.

[4] Frasca D, Blomberg BB. Inflammaging decreases adaptive and innate immune responses in mice and humans. Biogerontology. 2016 Feb;17(1):7-19. doi: 10.1007/s10522-015-9578-8. Epub 2015 Apr 29. PMID: 25921609; PMCID: PMC4626429.

[5] Park MH, Kim DH, Lee EK, Kim ND, Im DS, Lee J, Yu BP, Chung HY. Age-related inflammation and insulin resistance: a review of their intricate interdependency. Arch Pharm Res. 2014 Dec;37(12):1507-14. doi: 10.1007/s12272-014-0474-6. Epub 2014 Sep 20. PMID: 25239110; PMCID: PMC4246128.

[6] Geerlings SY, Kostopoulos I, de Vos WM, Belzer C. Akkermansia muciniphila in the Human Gastrointestinal Tract: When, Where, and How? Microorganisms. 2018 Jul 23;6(3):75. doi: 10.3390/microorganisms6030075. PMID: 30041463; PMCID: PMC6163243.

[7] Zhai Q, Feng S, Arjan N, Chen W. A next generation probiotic, Akkermansia muciniphila. Crit Rev Food Sci Nutr. 2019;59(19):3227-3236. doi: 10.1080/10408398.2018.1517725. Epub 2018 Oct 29. PMID: 30373382.

[8] EFSA Panel on Nutrition, Novel Foods and Food Allergens (NDA), Turck D, Heinonen M, Bohn T, Castenmiller J, De Henauw S, Hirsch-Ernst KI, Maciuk A, Mangelsdorf I, McArdle HJ, Naska A, Pelaez C, Pentieva K, Siani A, Thies F, Tsabouri S, Vinceti M, Cubadda F, Frenzel T, Marchelli R, Neuhauser-Berthold M, Poulsen M, Prieto Maradona M, Schlatter JR, van Loveren H, Ackerl R, Knutsen HK. Safety of pasteurised Akkermansia muciniphila as a novel food pursuant to Regulation (EU) 2015/2283. EFSA Journal. 2021 Sep;19(9):6780. doi:10.2903/j.efsa.2021.6780.

[9] Staniak N. Pasteurized Akkermansia muciniphila MucT – a new era of probiotic therapy. Food Forum. Opublikowano 12 maja 2023. Dostępne na: https://food-forum.pl/artykul/pasteryzowana-akkermansia-muciniphila-muct-nowa-era-probiotykoterapii [dostęp: 15 września 2025].

[10] Shi M, Yue Y, Ma C, Dong L, Chen F. Pasteurized Akkermansia muciniphila Ameliorate the LPS-Induced Intestinal Barrier Dysfunction via Modulating AMPK and NF-κB through TLR2 in Caco-2 Cells. Nutrients. 2022 Feb 11;14(4):764. doi: 10.3390/nu14040764. PMID: 35215413; PMCID: PMC8879293.

[11] Zheng X, Huang W, Li Q, Chen Y, Wu L, Dong Y, Huang X, He X, Ou Z, Peng Y. Membrane Protein Amuc_1100 Derived from Akkermansia muciniphila Facilitates Lipolysis and Browning via Activating the AC3/PKA/HSL Pathway. Microbiol Spectr. 2023 Feb 27;11(2):e0432322. doi: 10.1128/spectrum.04323-22. Epub ahead of print. PMID: 36847500; PMCID: PMC10100790.

[12] Depommier C, Everard A, Druart C, Plovier H, Van Hul M, Vieira-Silva S, Falony G, Raes J, Maiter D, Delzenne NM, de Barsy M, Loumaye A, Hermans MP, Thissen JP, de Vos WM, Cani PD. Supplementation with Akkermansia muciniphila in overweight and obese human volunteers: a proof-of-concept exploratory study. Nat Med. 2019 Jul;25(7):1096-1103. doi: 10.1038/s41591-019-0495-2. Epub 2019 Jul 1. PMID: 31263284; PMCID: PMC6699990.