Wirusowe zapalenie wątroby to stan zapalny wątroby wywoływany przez wiele różnych wirusów, a także czynniki niezakaźne, prowadzący do szeregu problemów zdrowotnych, w tym poważnego uszkodzenia wątroby i nowotworów.
Istnieje sześć głównych szczepów wirusa zapalenia wątroby (typy A, B, C, D, E i G). Chociaż wszystkie mogą powodować choroby wątroby (ostre i przewlekłe), różnią się m.in. sposobami transmisji, ciężkością przebiegu, rozmieszczeniem geograficznym i metodami zapobiegania.
28 lipca obchodzony jest Światowy Dzień Wirusowego Zapalenia Wątroby (WZW). Tego dnia w 1925 r. urodził się laureat Nagrody Nobla, dr Baruch Blumberg, który odkrył wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) i opracował test diagnostyczny oraz szczepionkę.
Głównie typ B i C
Najczęściej występują typy B i C. Jak informuje Światowa Organizacja Zdrowia, prowadzą do chorób przewlekłych u setek milionów ludzi na świecie i są najczęstszą przyczyną marskości wątroby, raka wątroby i zgonów związanych z wirusowym zapaleniem wątroby.
Należą do głównych przyczyn zgonów z powodu chorób zakaźnych, powodując szacunkowo 1,3 mln zgonów rocznie. WHO szacuje, że na całym świecie 304 mln ludzi żyje z wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C, a dla większości z nich badania i leczenie pozostają poza zasięgiem. W 2022 r. WZW typu B spowodowało śmierć około 1,1 mln osób, głównie z powodu marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.
W Polsce w 2024 r. oficjalnie zanotowano 34 przypadki ostrego i 3 518 przypadków przewlekłego zapalenia wątroby typu B oraz odpowiednio 15 i 3 526 przypadków WZW typy C. Dla porównania – zachorowań na WZW typu A było 316.
Ostre a przewlekłe zapalenie
Ostre zapalenie wątroby to nagły stan zapalny. Objawia się gwałtownym początkiem i może być wywołane przez różne czynniki, głównie przez wirusy, ale także przez nadużywanie alkoholu, toksyny, niektóre leki, czy autoimmunologiczne reakcje organizmu. Choroba może przebiegać bez dokuczliwych objawów lub łagodnie, ale w niektórych przypadkach może mieć ciężki i zagrażający życiu przebieg.
Najczęściej pojawiają się osłabienie, zmęczenie i pogorszenie koncentracji. W kilku proc. przypadków ostrego zapalenia wątroby występuje żółtaczka. Jest to spowodowane wzrostem stężenia bilirubiny w krwi i jej odkładania w tkankach.
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby to schorzenie trwające dłużej niż 6 miesięcy, najczęściej powodowane wirusami zapalenia wątroby typu B, C lub D. Może prowadzić do rozwoju marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Im dłuższy czas od zakażenia, tym większe ryzyko zaawansowania choroby i jej powikłań.
Jak wyjaśnia Główny Inspektor Sanitarny, wirusy HBV i HCV przenoszą się poprzez krew, a najczęstszą formą narażenia są:
- kontakt z zakażonymi, niejałowymi narzędziami i sprzętem używanymi podczas zabiegów medycznych oraz tymi stosowanych do zabiegów fryzjerskich, kosmetycznych czy tatuażu (np. cążki, nożyczki oraz inne ostre narzędzia do pielęgnacji paznokci rąk i stóp, pęsety, kolczyki, itp.),
- zażywanie narkotyków dożylnych i stosowanie niebezpiecznych praktyk związanych z wstrzyknięciami (np. używanie wspólnych niesterylnych narzędzi),
- niebezpieczne i niezabezpieczone praktyki seksualne, które prowadzą do kontaktu z krwią.
Zarazić się może także noworodek podczas porodu zakażonej matki.
Profilaktyka
Zapobieganie zakażeniom WZW to przede wszystkim przestrzeganie zasad higieny i bezpieczeństwa, jak częste mycie rąk, higiena żywności, zabezpieczanie materiałów skażonych krwią lub innymi płynami ustrojowymi oraz zapobiegania zakażeniom w placówkach medycznych, salonach kosmetycznych i tatuażu.
Najlepszą ochroną przeciwko WZW typu A i B są szczepienia, na pozostałe szczepy WZW nie ma szczepionek.
W Polsce obowiązkowe szczepienia przeciwko WZW typ B zostały wprowadzone w 1994 r. Szczepionka jest trzydawkowa. Osoby urodzone przed tym rokiem powinny przejść badanie w kierunku WZW B oraz zaszczepić się, jeśli nie są zakażone. Niezrealizowane szczepienia u noworodków powinny być uzupełnione bezpłatnie w możliwie najwcześniejszym terminie, nie później niż do ukończenia 19 roku życia.
Szczepienia przeciwko WZW typu A znajdują się na liście szczepień zalecanych.
Czytaj też:
Rewolucyjna terapia WZW C już dostępna dla dzieci w Polsce