Czerniak to szybko rozwijający się, tworzący przerzuty nowotwór złośliwy skóry. Wywodzi się z melanocytów – komórek wytwarzających barwnik zwany melaniną. Choć najczęściej rozwija się na skórze, może pojawić się także w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, nosa, a nawet na gałce ocznej.
Czerniak zabija 1,4 tys. osób rocznie
Z powodu czerniaka umiera w Polsce blisko 1,4 tys. osób rocznie. Zapadalność na ten nowotwór zwiększyła się o 300 proc. w ciągu ostatnich 30 lat – informuje Narodowy Fundusz Zdrowia.
NFZ podkreśla, że czerniak rozwija się błyskawicznie. Szczególnie narażone są osoby o jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach, z licznymi piegami i znamionami, po oparzeniach słonecznych w dzieciństwie, które spędzają ponad godzinę dziennie na słońcu, korzystające z solarium lub z rodzinną historią czerniaka.
Coraz więcej zachorowań
Na stronie funduszu zamieszczona jest wypowiedź prof. dr hab. n. med. Piotra Rutkowskiego, kierownika Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
– Świadomość dotycząca czerniaka wzrosła, ale to się nie przekłada na dobre zachowania – podkreśla onkolog.
– Liczba zachorowań rośnie w każdej grupie wiekowej u dorosłych. To jest związane z naszym zachowaniem wobec słońca – mówi prof. Rutkowski.
Specjalista podkreśla, że promieniowanie UV działa także w pochmurne dni, a to jest główna przyczyna powstania wszystkich nowotworów skóry. – To nie znaczy ze nie możemy przebywać na słońcu – dodaje prof. Rutkowski i przypomina o wszelkich zabezpieczeniach przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym.
Chodzi o:
- ubrania zasłaniające ciało,
- kapelusz z szerokim rondem,
- okulary przeciwsłoneczne z filtrem,
- krem z filtrem na odsłonięte fragmenty ciała,
- unikanie słońca w czasie jego największej aktywności (między 11 a 15).
Samokontrola może uratować życie
NFZ przypomina o samokontroli dotyczącej czerniaka. Chodzi o tzw. zasadę ABCDE podczas oglądania skóry i zwracanie uwagi na ewentualne zmiany:
- A (asymmetry) – asymetrię, np. znamię „wylewające się” na jedną stronę,
- B (borders) – postrzępione, nierówne brzegi,
- C (color) – wielobarwność lub zmiana koloru znamienia,
- D (diameter) – zmianę o średnicy powyżej 6 mm,
- E (evolution) – zmieniający się rozmiar, kolor, uwypuklenie dotychczas płaskiej zmiany, krwawienie.
– Niepokojącym objawem jest powiększanie się znamienia, zmiana barwy, pojawienia się uwypuklenia, krwawienia lub świąd zmiany. Jeśli pacjent zauważy takie objawy, konieczna jest pilna konsultacja dermatologiczna – mówi dermatolog dr n. med. Marta Kurzeja.
Program lekowy dotyczący czerniaka
NFZ informuje, że od 1 stycznia 2021 roku pacjenci z czerniakiem mogą korzystać z programu lekowego B.59 „Leczenie czerniaka skóry lub błon śluzowych”. To połączenie wcześniej funkcjonujących niezależnie trzech programów lekowych. Ma zastosowanie w leczeniu chorych po całkowitej resekcji oraz z nieoperacyjnym, zaawansowanym w III stopniu lub przerzutowym IV stopniu czerniakiem.
Jest jednym z najbardziej innowacyjnych programów lekowych w polskiej onkologii. Pozwala nie tylko na zastosowanie nowoczesnej farmakoterapii, ale także na skuteczne zarządzanie terapią – podkreśla fundusz.
W programie są dostępne rekomendowane przez towarzystwa naukowe opcje terapeutyczne, zarówno z zakresu immunoterapii, jak i leków ukierunkowanych molekularnie na obecność mutacji w genie BRAF. Leczeniem mogą być objęci dorośli, jak i młodzież od 12 roku życia. Kwalifikacji pacjentów do terapii zawsze dokonuje lekarz prowadzący.
W ciągu 5 miesięcy w 2025 r. z programu lekowego związanego z czerniakiem skorzystało już 3.3 tys. pacjentów, a wartość refundacji leków przez NFZ wyniosła ponad 190 mln złotych.
Od 1 lipca 2024 r. refundacją objęto także lek z listy technologii o wysokiej innowacyjności w ramach odrębnego programu lekowego B.163.FM „Leczenie chorych na czerniaka błony naczyniowej oka”.
Czytaj też:
Aż 18 nowych terapii onkologicznych. Eksperci: Szansa na wydłużenie życiaCzytaj też:
Czerniak bez tabu: szkodzi słońce, ratuje schemat ABCDE. Ważny apel onkologa