Klasyczna – metoda znana od lat
Cytologia konwencjonalna to najstarsza i wciąż szeroko stosowana metoda przesiewowa w kierunku raka szyjki macicy. Polega na pobraniu komórek z tarczy i kanału szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki lub szpatułki, a następnie rozprowadzeniu ich na szkiełku mikroskopowym. Preparat jest barwiony i oceniany pod mikroskopem przez cytologa.
Zalety:
dostępność i niski koszt
skuteczność w wykrywaniu zaawansowanych zmian przedrakowych i raka
Ograniczenia:
ryzyko „rozmazania” materiału i utraty części komórek podczas przygotowania
trudniejsza ocena w przypadku obecności śluzu, krwi czy stanu zapalnego
niższa czułość w porównaniu z nowszymi metodami (może przeoczyć wczesne zmiany)
Czytaj też:
Od 1 lipca NFZ refunduje leczenie endometriozy i test HPV. Sporo zmian dla pacjentów
Na podłożu płynnym (LBC – Liquid-Based Cytology)
LBC to unowocześniona wersja cytologii, w której pobrane komórki umieszcza się w pojemniku z płynem konserwującym, zamiast bezpośrednio na szkiełku. W laboratorium próbka jest filtrowana i oczyszczana z elementów utrudniających ocenę.
Zalety:
większa dokładność dzięki lepszej jakości preparatu
możliwość wykonania dodatkowych badań (np. testu HPV) z tej samej próbki
krótszy czas przygotowania preparatu i mniejszy odsetek wyników niejednoznacznych
Ograniczenia:
wyższy koszt badania
mniejsza dostępność w niektórych placówkach
Test HPV DNA – wykrywa przyczynę, a nie tylko skutki
Testy HPV DNA lub RNA wykrywają obecność materiału genetycznego wirusa brodawczaka ludzkiego, zwłaszcza typów wysokiego ryzyka (m.in. HPV 16 i 18), które odpowiadają za około 70% przypadków raka szyjki macicy.
Zalety:
wysoka czułość – pozwala wykryć ryzyko rozwoju raka jeszcze zanim pojawią się zmiany w komórkach
możliwość wydłużenia odstępu między badaniami (nawet do 5 lat przy ujemnym wyniku)
szczególnie przydatny w połączeniu z cytologią (tzw. co-testing)
Ograniczenia:
dodatni wynik nie oznacza, że rozwinie się rak – wymaga interpretacji w kontekście innych badań
dostępność i koszt nadal bywają barierą
Które badanie wybrać?
Cytologia klasyczna – dobra metoda podstawowa w miejscach, gdzie nie ma dostępu do nowoczesnych technik.
LBC – rekomendowana w wielu krajach jako metoda preferowana ze względu na wyższą czułość i możliwość łączenia z testem HPV.
Test HPV DNA – szczególnie wartościowy u kobiet po 30. roku życia oraz w programach przesiewowych o dłuższych odstępach między badaniami.
Najskuteczniejsze strategie profilaktyki raka szyjki macicy łączą test HPV z cytologią (klasyczną lub LBC). W Polsce stopniowo wprowadza się takie podejście w programach profilaktycznych.
Czytaj też:
Te objawy mogą wskazywać na raka szyjki macicy. Badaj się, by żyć
Warto badać się regularnie
Rak szyjki macicy rozwija się powoli – od pierwszych zmian przedrakowych do nowotworu może minąć nawet kilkanaście lat. Regularne badania pozwalają wykryć te zmiany na etapie, gdy leczenie jest w pełni skuteczne. Połączenie badań przesiewowych z szczepieniami przeciw HPV daje największą ochronę.