Każdy pacjent leczony w szpitalu psychiatrycznym ma prawo do świadomego udziału w decyzjach dotyczących swojego leczenia. Obejmuje to również farmakoterapię – może wyrazić zgodę na przyjmowanie leków lub odmówić ich stosowania.
Warunkiem podjęcia decyzji jest uzyskanie pełnej informacji od lekarza. Powinna być ona przekazana w sposób zrozumiały i dostosowany do możliwości pacjenta. Musi obejmować m.in.:
- aktualny stan zdrowia,
- proponowane metody leczenia,
- możliwe następstwa ich zastosowania lub zaniechania.
Dzięki temu pacjent może w pełni świadomie podjąć decyzję – zaakceptować terapię lub wyrazić sprzeciw.
Zgłaszanie działań niepożądanych
Jeśli po przyjęciu leku chory czuje się gorzej, ma prawo zgłosić to lekarzowi. Jednym z podstawowych praw pacjenta jest prawo do informowania o działaniach niepożądanych leków.
Szpital psychiatryczny ma obowiązek:
- przyjmować takie zgłoszenia,
- monitorować bezpieczeństwo farmakoterapii,
- reagować na pojawiające się działania niepożądane.
Czytaj też:
„Nie chcę murów, chcę człowieka”. O tym, co naprawdę leczy w psychiatrii środowiskowej
Kiedy decyzja należy do lekarza?
Odmowa leczenia nie zawsze jest możliwa. W wyjątkowych sytuacjach przepisy przewidują możliwość przymusowego podania leków. Jest to jednostronna decyzja personelu medycznego, podejmowana w sytuacjach nagłych, gdy w grę wchodzi zdrowie lub życie pacjenta bądź innych osób.
Do takich przypadków należą sytuacje, gdy pacjent:
- dopuszcza się zamachu na swoje życie lub zdrowie, bądź innych osób,
- gwałtownie niszczy lub uszkadza przedmioty w otoczeniu,
- poważnie zakłóca lub uniemożliwia pracę zakładu leczniczego.
Wówczas zastosowanie przymusu nie wymaga zgody pacjenta, ale musi być ściśle udokumentowane i przebiegać zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.
Przymus jako ostateczność
Przymusowe podanie leku jest szczególną formą ingerencji w prawa pacjenta. Dlatego powinno być stosowane wyłącznie w granicach przewidzianych prawem i z zachowaniem szczególnej dbałości o dobro chorego.
Zgodnie z zasadą proporcjonalności, każde takie działanie musi być uzasadnione realnym zagrożeniem. Celem jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa – samego pacjenta, innych osób oraz prawidłowego funkcjonowania placówki medycznej.
Pacjent w szpitalu psychiatrycznym ma prawo decydować o przyjmowaniu leków i zgłaszać działania niepożądane. Jednak w wyjątkowych sytuacjach – gdy zachowanie stwarza bezpośrednie zagrożenie – lekarze mogą zastosować farmakoterapię wbrew jego woli. To rozwiązanie powinno być jednak zawsze traktowane jako ostateczność i realizowane z najwyższą starannością.
Czytaj też:
Nowe standardy ochrony praw pacjenta w psychiatrii. Placówki muszą być gotowe na zmiany