Udar mózgu jest nagłym zaburzeniem czynności mózgu, spowodowanym nieprawidłowościami w krążeniu krwi w naczyniach mózgowych. Aż 85 proc. przypadków udarów stanowią udary niedokrwienne (określane też zawałem mózgu). Są one zazwyczaj skutkiem procesów miażdżycowych w tętnicach mózgu, jak również chorób serca, w tym m. in. migotania przedsionków. Dochodzi w nich do zablokowania tętnicy doprowadzającej krew do mózgu przez skrzeplinę. Udary krwotoczne (określane potocznie jako wylewy są rzadsze – stanowią ok. 15 proc. wszystkich przypadków udarów. Powstają na skutek pęknięcia ściany tętnicy mózgowej i wydostania się krwi poza naczynie.
Śródmózgowy, przymózgowy, podpajęczynowkowy
– W udarze krwotocznym mamy różne przyczyny i różne lokalizacje krwotoku. Może być on śródmózgowy, przymózgowy i podpajeczynowkowy. Śródmózgowy wiąże się najczęściej z nadciśnieniem tętniczym lub malformacjami naczyniowymi – wrodzonymi lub nabytymi – takimi jak naczyniaki. Z kolei krwotok podpajeczynówkowy jest skutkiem pęknięcia tętniaka, który powstaje na skutek długotrwałego nadciśnienia tętniczego albo wrodzonych zaburzeń w budowie naczyń – mówi prof. Konrad Rejdak, kierownik Klinicznego Oddziału Neurologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego nr 4 Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, członek Rady Programowej Europejskiej Akademii Neurologii. Jak dodaje, jest też grupa krwotoków urazowych, będących powikłaniem mechanicznych urazów mózgu.
Trzecia przyczyna zgonów i najczęstsza przyczyna trwałej niepełnosprawności
Statystyki wskazują, że udary mózgu są trzecią przyczyną zgonów oraz najczęstszą przyczyną trwałej niepełnosprawności osób dorosłych na świecie i w Polsce. Szacuje się, że jedna na 4-6 osób dozna udaru mózgu w ciągu życia. Jedna na sześć osób z udarem obecnie umiera z jego powodu, a jedna na cztery – doznaje kolejnego udaru. Aż jedna piąta chorych, którzy przeżywają ostrą fazę udaru, wymaga stałej opieki.
Bardzo niepokojący jest fakt, że choroba ta coraz częściej dotyczy osób młodszych, nawet przez 50 rokiem życia. Zgodnie z danymi aż 30 proc. pacjentów z udarem mózgu ma mniej niż 65 lat. Ten niepokojący przyrost dotyczy i Polski i świata. Jest to w dużej mierze efekt naszego obecnego stylu życia, na który mają wpływ zmiany cywilizacyjne. – Mamy coraz szybsze tempo życia, intensywniej pracujemy, jemy 'śmieciową' żywność, stosujemy używki, do których dostęp jest coraz łatwiejszy, zapominamy o aktywności fizycznej, ale też o badaniach profilaktycznych i monitorowaniu stanu zdrowia, w tym ciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych czy arytmii serca, będących – jak podkreśla prof. Konrad Rejdak – głównymi czynnikami ryzyka udaru mózgu. Obecnie wiele młodych osób ma nadciśnienie tętnicze i cukrzycę, która uszkadza naczynia krwionośne i zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu.
Czynniki ryzyka, objawy, skutki
Istotnym czynnikiem mającym wpływ na występowanie udarów mózgu jest stres. Silny stres powoduje niekontrolowane skoki ciśnienia krwi.
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia udaru mózgu, warto wdrożyć regularną aktywność fizyczną, zadbać o zdrowe odżywianie (m. in. bez nadmiaru soli i cukrów), zrezygnować z nikotyny, środków psychostymulujących, nie nadużywać alkoholu, kontrolować ciśnienie krwi, stężenie cholesterolu i masę ciała, a także starać się redukować stres.
Niezależnie od rodzaju udaru mózgu (niedokrwienny lub krwotoczny) objawy są podobne. Wynikają z niszczenia komórek mózgowych wskutek niedotlenienia. W przypadku udaru ważne jest szybkie rozpoznanie objawów i odpowiednia reakcja.
Do najbardziej charakterystycznych objawów należą: wykrzywione usta (asymetria w dolnej części twarzy i obniżony jeden kącik ust); osłabienie siły lub drętwienie ręki lub nogi lub obu kończyn do jednej stronie ciała, niewyraźna, bełkotliwa mowa, a także problemy ze zrozumieniem słyszanych słów, silny ból głowy, zaburzenia świadomości.
W przypadku zaobserwowania któregokolwiek z objawów udaru, należy natychmiast zadzwonić pod numer alarmowy 112 lub 999. Im szybciej zostanie udzielona profesjonalna pomoc, tym większe szanse chorego na przeżycie i zachowanie sprawności.
Przyczynami udaru mogą być: miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroby serca, stres, nieprawidłowa dieta czy palenie papierosów.
Zmniejszyć ryzyko udaru mózgu
Można zmniejszyć ryzyko udaru, jeśli:
- regularnie kontrolujemy ciśnienie tętnicze krwi
- przyjmujemy leki zgodnie z zaleceniami lekarza
- jemy zdrowo i dbamy o prawidłową masę ciała
- pamiętamy o aktywności fizycznej
- dbamy o zdrowy, regularny sen
- unikamy stresu
- nie palimy papierosów
- ograniczamy spożywanie alkoholu.