Zespół badaczy z Polski, USA Wielkiej Brytanii, kierowany przez doktora Piotra Chmielewskiego z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, opublikował obszerny przegląd tego, co wiemy o starzeniu się i związanych z nim chorobach. Z publikacji wyłania się wniosek: starzenie można spowolnić, a być może nawet częściowo odwrócić – czytamy na stronie Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
Co tak naprawdę nas postarza?
Naukowcy wyjaśniają, że starzenie to nie tylko upływ czasu, ale przede wszystkim stopniowa utrata integralności biologicznej, która prowadzi do rozwoju wielu chorób, takich jak schorzenia układu krążenia, nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne, na przykład demencje.
Na poziomie molekularnym, jak podkreśla dr Chmielewski, obserwujemy uszkodzenia DNA, zaburzenia regulacji ekspresji genów, stres oksydacyjny oraz obniżoną efektywność systemów naprawczych odpowiedzialnych za utrzymanie homeostazy.
Jednym z kluczowych odkryć ostatnich lat jest rola komórek senescentnych. To komórki, które utraciły zdolność do podziałów, ale nie uległy apoptozie. Choć nie wykonują już swojej normalnej funkcji, pozostają bardzo aktywne metabolicznie i wydzielają szkodliwe substancje (tzw. SASP, czyli senescence-associated secretory phenotype), wywołując przewlekły stan zapalny w całym organizmie.
„Eliminacja komórek starych replikacyjnie to obecnie jeden z najważniejszych celów terapeutycznych” – podkreśla dr Chmielewski.
Wyjaśnia, że gromadzenie się w tkankach tych komórek sprzyja przewlekłemu stanowi zapalnemu, dysfunkcji narządów i zwiększonemu ryzyku chorób związanych ze starzeniem się. Jednocześnie dr Chmielewski zaznacza, że usuwanie tych komórek nie jest rozwiązaniem uniwersalnym.
„Komórki te pełnią również pozytywną rolę, ponieważ wspierają naprawę tkanek, gojenie się ran i chronią przed rozwojem nowotworów na krótką metę. Dlatego terapie powinny być precyzyjne i dostosowane do konkretnego kontekstu” – mówi.
Senolityki i metformina: przyszłość czy ślepa uliczka?
Czy leki przeciwstarzeniowe, takie jak senolityki czy metformina, mają sens jako prewencja u zdrowych osób? To pytanie, które dzieli środowisko naukowe.
Dr Chmielewski studzi entuzjazm. Metformina, choć bezpieczna w leczeniu cukrzycy typu 2, oddziałuje na wiele szlaków, a jej wpływ na procesy starzenia u osób zdrowych pozostaje niejasny. Obecnie trwa badanie TAME, mające ocenić, czy lek ten może rzeczywiście spowolnić biologiczne starzenie się u ludzi. Na razie jednak brakuje jednoznacznych wyników.
Ruch i dieta
Choć nowe terapie kuszą obietnicami, najlepiej udokumentowanymi strategiami przeciwdziałania starzeniu pozostają proste interwencje stylu życia: regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta (np. śródziemnomorska), unikanie używek i dbanie o relacje społeczne.
„Te interwencje zmniejszają ryzyko chorób i przedwczesnej śmierci, a ich skuteczność potwierdzono w licznych badaniach prospektywnych i metaanalizach- w przeciwieństwie do tego, większość tzw. terapii przeciwstarzeniowych, pozostaje na etapie badań przedklinicznych” – zauważa dr Chmielewski.
Terapie spersonalizowane
W przyszłości interwencje geroprotekcyjne mogą stać się bardziej spersonalizowane – oparte na indywidualnych profilach miRNA, markerach epigenetycznych czy wskaźnikach metabolicznych. Jednak, jak zaznacza naukowiec z Wrocławia, to wciąż odległa perspektywa.
„Personalizacja interwencji na podstawie profilu molekularnego, epigenetycznego czy metabolicznego to obiecująca koncepcja, znana jako ‘personalized geroscience’. Jednak koncepcja ta jest na wczesnym etapie rozwoju i daleka jest od praktycznego zastosowania klinicznego” – wyjaśnia.
Starzenie to nie choroba
Starzenie się – jak zauważa dr Chmielewski – nie jest chorobą, lecz naturalnym procesem. Próby jego „leczenia”, podobnie jak zatrzymania czasu, nie mają podstaw naukowych. Dlatego warto skoncentrować się na utrzymaniu zdrowia i sprawności, aby jak najdłużej pozostać niezależnym, świadomym i funkcjonalnym.
Czytaj też:
Jak się wolniej starzeć? Naukowcy z Harvardu: Wystarczy pamiętać codziennie o jednym
Jak starzeć się zdrowo – 10 kluczowych zasad opartych na nauce
Naukowcy wymieniają najważniejsze elementy, które pozwolą żyć dłużej w dobrym zdrowiu.
Ruszaj się regularnie
Nie musisz trenować jak maratończyk – codzienny szybki spacer (30–45 minut), jazda na rowerze czy taniec znacznie poprawiają wydolność serca, mięśni i mózgu.
Jedz jak nad Morzem Śródziemnym
Dieta bogata w warzywa, ryby, oliwę z oliwek, orzechy i rośliny strączkowe działa przeciwzapalnie, wspiera mitochondria i może opóźniać starzenie biologiczne.
Unikaj nadmiaru kalorii
Nie chodzi o głodzenie się, ale o unikanie przejadania. Nawet niewielka kaloryczna dyscyplina wspiera procesy naprawcze i zmniejsza stres oksydacyjny.
Dbaj o sen – nie tylko ilość, ale jakość
Niedobór snu zaburza regenerację komórek, podnosi poziom stanu zapalnego i przyspiesza starzenie mózgu. Celuj w 7–8 godzin dobrej jakości snu.
Zachowuj masę mięśniową
Z wiekiem tracimy mięśnie, co obniża metabolizm i sprawność. Włącz do rutyny ćwiczenia siłowe, nawet z lekkim obciążeniem.
Podtrzymuj relacje społeczne
Samotność to jeden z silniejszych czynników ryzyka śmiertelności u osób starszych. Spotykaj się, rozmawiaj, angażuj się – dla mózgu i serca.
Nie pal. Ogranicz alkohol lub zupełnie z niego zrezygnuj.
Te nawyki przyspieszają skracanie telomerów, uszkadzają DNA i zwiększają ryzyko nowotworów oraz chorób sercowo-naczyniowych.
Ćwicz umysł
Nowe hobby, nauka języka, rozwiązywanie zagadek czy regularne czytanie — wszystko to wspiera neuroplastyczność i może opóźnić procesy neurodegeneracyjne.
Dbaj o równowagę metaboliczną
Monitoruj poziom glukozy, lipidów i ciśnienie krwi. Choroby metaboliczne (np. cukrzyca typu 2) przyspieszają biologiczne starzenie. Zachowaj ciekawość i elastyczność myślenia. Psychologiczne podejście do starzenia się ma znaczenie: osoby z pozytywnym nastawieniem żyją dłużej i zdrowiej. Optymizm to także interwencja biologiczna.
Czytaj też:
Jak żyć dłużej? Oto szkodliwe nawyki, które należy porzucić po 40-tce