Czerniak to nowotwór złośliwy, w większości przypadków dotyczący skóry, ale może też dotyczyć gałki ocznej, śluzówek ust, nosa i przewodu pokarmowego, a nawet stóp.
Czerniak głównie na skórze, ale nie tylko
Wywodzi się z melanocytów – komórek wytwarzających barwnik zwany melaniną. Melanina sprawia, że skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowym, czyli np. w kontakcie z promieniowaniem słonecznym, czy promieniowaniem stosowanym w solarium.
Czerniak najczęściej dotyczy skóry, a więc z tym organem związany jest najpoważniejszy czynnik ryzyka. Chodzi o nadmierną ekspozycję na promieniowanie UV (ultrafioletowe), zarówno pochodzące ze Słońca jak i urządzeń typu solarium. W tym pierwszym przypadku długotrwałe przebywanie na słońcu bez stosowania filtrów może prowadzić do rozwoju tego nowotworu. Szczególnie niebezpieczne są godziny 10-14 w miesiącach o dużym nasłonecznieniu.
Mały, ale zabójczy
W Polsce rocznie dochodzi do 4 tys. zachorowań, połowa z nich jest wykrywana w zaawansowanym stadium. Liczba przypadków tego nowotworu w naszym kraju stale rośnie, onkolodzy mówią nawet o 300 proc. wzroście w ostatnich 20 latach. Zachorowania rosną w każdej grupie wiekowej u dorosłych.
– Czerniak jest najmniejszym nowotworem, jeśli chodzi o masę, który potrafi zabić człowieka. Może mieć 5-6 mm, dlatego każdy łatwo go wykryje, jednak ważne jest naciekanie w głąb skóry. „Dobrze rokujący czerniak” nacieka skórę w głąb poniżej 1 mm. Jeśli nacieka powyżej 4 mm w głąb skóry, to rokowanie jest trudne. Kiedyś połowa takich chorych umierała; dziś to się poprawiło, dzięki nowym lekom – mówił dla NewsMed prof. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego.
Kiedy do dermatologa?
W profilaktyce czerniaka bardzo ważna jest samokontrola. Trzeba co jakiś czas, zwłaszcza w okresie letnim, oglądać swoją skórę pod kątem ewentualnych znamion. O tym, czy zmiany na skórze powinny budzić niepokój, mówi zasada ABCDE, związana z wyglądem zmian i pieprzyków:
- A jak asymetria – gdy znamię nie jest równe, jest asymetryczne, w pewnym sensie „wylewa się" na jedną stronę,
- B jak brzegi – nieregularne, nierównomiernie, poszarpane, posiadające czy zgrubienia są powodem do niepokoju,
- C jak czerwony lub czarny – chociaż czerniak nie musi być czarny, niedobrze jest, gdy narośl lub pieprzyk ma niejednolity kolor lub ten kolor się zmienia,
- D jak duży rozmiar – gdy zmiana rośnie lub przekracza 6 mm,
- E jak ewolucja – postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.
Jeżeli zauważymy jakiekolwiek zmiany, to warto to skonsultować z lekarzem.
– Niepokojącym objawem jest powiększanie się znamienia, zmiana barwy, pojawienia się uwypuklenia, krwawienia lub świąd zmiany. Jeśli zauważymy takie objawy, konieczna jest pilna konsultacja dermatologiczna – mówi dr n. med. Marta Kurzeja, dermatolog, na stronie NFZ.
– Nie ma wskazań do wizyty u dermatologa, jeśli zmiany, które mamy na skórze, nie zmieniają się – uspokaja z kolei dr Rutkowski.
Czytaj też:
NFZ alarmuje: 300 proc. wzrost zachorowań na czerniaka